دو فصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم

مقاله پژوهشی

بررسی آراء مفسران پیرامون آیات مشتمل بر «ما أَدْراک...‏»، و میزان ارتباط آن با علم نبوی

زهره اخوان مقدم؛ زهرا قطبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.353666.1180

چکیده

یکی از اسلوب‌های ادبیِ مختص قرآن، اسلوب «ما أَدْراک...‏» است که در عصر نزول به‌کار می‌رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده‌اند و بعدها مورد توجه نبوده‌است؛ لذا تبیین معنای این اسلوب ... بیشتر

مقاله پژوهشی

مبانی سبک شناخت علامه طباطبایی درعدول از سیاق در تفسیر المیزان

حمید جلیلیان؛ محمد سبحانی یامچی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.377281.1250

چکیده

چکیدهتوجه به اصل و قاعد سیاق در رسیدن به مراد الاهی در تفسیر قرآن یکی از قواعد تفسیری است که برخی از مفسران به آن توجه دارند. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که توجه ویژه‌ای به قاعده سیاق داشته و در ... بیشتر

مقاله پژوهشی

رهیافتی سبک شناسانه به فن ایجاز حذف در سوره مبارکه کهف

بهمن هادیلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.357093.1197

چکیده

شناخت و شفاف سازی سبک هر اثری کمک شایانی به دریافت و برداشت صحیح از درونمایه آن می‌نماید. قرآن کریم به عنوان یک متن خاص ادبی حاوی فنونی است که شناسایی سبک آنها و موقعیت کاربردی آنها نقش بسزایی در ظهور ... بیشتر

مقاله پژوهشی

معناشناسی واژه‌ی «حَرَفَ» در هندسه معرفتی قرآن کریم

عطیه شاه علی؛ علی اصغر شعاعی؛ محمد حسین شیرافکن

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.377726.1252

چکیده

معناشناسی‌از معانی‌واژه‌هاوجملات، درون نظام زبان بحث می‌کند و در کاربست قرآن، به واکاوی معنا در بافت مصحف شریف، می‌پردازد. از آن جهت که فهم دقیق واژگان با تفسیر و فهم متن ارتباطی تأثیرگذار دارد، مداقه ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی چگونگی وحدت موضوعی در سوره کهف از منظر علامه طباطبایی

سید علی میرآفتاب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.378985.1253

چکیده

وحدت موضوعی در سوره‌های قرآن به معنای آن است که برای هر یک از سوره‌های قرآن یک غرض عام و کلی در نظر گرفته و تمام آیات را به نوعی با آن پیوند دهیم. این اصطلاح در دوره معاصر مطرح و پیش‌تر تحت عنوان «نظم ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

رهیافتی زبانشناختی بر جایگاه و نقش‌آفرینی «کلمه» و «جمله» به عنوان واحدهای زبانی در فرآیند ترجمه قرآن کریم (موردکاوی سوره مبارکه فاتحه)

عبدالاحد غیبی؛ حسن اسماعیل زاده؛ عاطفه اصغری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 31 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.400077.1312

چکیده

مترجمان قرآن کریم در ترجمه‌های خود به واحدهای زبان اعم از واج، واژه، ترکیب، عبارت و جمله توجه کرده‌اند و روش ترجمه خود را لفظ به لفظ، تحت‌اللفظی، آزاد (اقتباسی)، تفسیری و معنایی (مفهومی، گویا، محتوا ... بیشتر مترجمان قرآن کریم در ترجمه‌های خود به واحدهای زبان اعم از واج، واژه، ترکیب، عبارت و جمله توجه کرده‌اند و روش ترجمه خود را لفظ به لفظ، تحت‌اللفظی، آزاد (اقتباسی)، تفسیری و معنایی (مفهومی، گویا، محتوا به محتوا) انتخاب نموده‌اند. هر یک از روش‌های ترجمه، به یک واحد زبانی متکی است و مترجمان رویکرد خود را بر اساس آن تعریف می‌کنند. پژوهش حاضر با رویکرد درزمانی و به روش توصیفی- تحلیلی، فرآیند تحولی واحدهای زبانی را در انواع روش‌های ترجمه قرآن کریم و سیر تحولی آنها را در طول زمان و با تکیه بر ترجمه‌های سوره فاتحه توضیح و تمایز هر کدام را با دیگری بررسی کرده و از طریق تعیین واحد‌های زبانی، نکات مثبت و منفی هر یک از این روش‌ها را به همراه چالش‌های موجود در فرآیند ترجمه قرآن تببین نموده است. نتیجه نشان می‌دهد تحولات مربوط به روش‌ها‌ی ترجمه قرآن کریم در دو زمینه رویکرد و واحدهای زبانی بوده است؛ به این معنی که از نویسندهمحوری یا مخاطب‌محوری به واحدهای زبانی تکیه داشته و از کلمه به جمله تحول یافته است؛ همچنین مترجمان قرآن کریم در ابتدا برای رعایت دقت و امانت، از واحد زبانی کلمه بهره‌مند شدند و روش ترجمه لفظ به لفظ را پیشنهاد کردند، سپس به جمله‌محوری روی آورده و روش‌هایی از قبیل ترجمه معنایی و تفسیری را به کار گرفتند؛ بنابراین تفاوت غالب ترجمه‌های سوره فاتحه در سطح معانی اولیه کلمات، آیات و کل سوره می‌باشد که این مسأله از نگاه نویسنده‌محوری یا مخاطب‌محوری به قرآن ناشی شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

اعجاز تصویرپردازی هنری قرآن در برخی از آیات سوره بقره

محمد فراهانی؛ نرگس سلطانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 مرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.387403.1281

چکیده

قرآن کریم به عنوان کتابی زنده،گویا و جامع همواره مورد حیرت مخاطبان خود چه فردی مسلمان ویا غیرمسلمان در تمام اعصار بوده است. یکی از عناصر شگفتی آن با عنوان تصویرپردازی هنری در دوران معاصر، مفسران را واداشته ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ساختارشناسی آیات غرر (بررسی موردی آیه الکرسی)

سکینه آخوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.347162.1212

چکیده

آیات غرر، آیات کلیدى قرآن کریم هستند که مى توانند راه گشاى تفسیر بسیارى از آیات قرآن و حتى کلیدى براى فهم بسیارى از روایات باشند. از بین آیات غرر، آیه الکرسی، به لحاظ جامعیت محتوایی، نقش کلیدی، تاکید روایات ... بیشتر آیات غرر، آیات کلیدى قرآن کریم هستند که مى توانند راه گشاى تفسیر بسیارى از آیات قرآن و حتى کلیدى براى فهم بسیارى از روایات باشند. از بین آیات غرر، آیه الکرسی، به لحاظ جامعیت محتوایی، نقش کلیدی، تاکید روایات و شهرت نزد مفسران، به عنوان برجسته‌‌ترین آیه قرآن معرفی شده است. ساختار شناسی سوره ها که روشی نوین در تفسیر و فهم آیات الهی است، ناظر به تبیین نظم و ارتباط آیات، انسجام اجزاء و نیز ارتباطاتی است که با کلیت سوره ایجاد می‌کنند تا تصویر پیوسته سوره را بنمایاند.همانگونه که سور قران از انسجام ساختاری و محتوایی برخوردار است، آیات قرآن نیز دارای انسجام و وحدت موضوعی بوده و بررسی ساختار درونی این آیه شریفه که سیادت و برجستگی خاصی نسبت به سایر آیات و سور دارد موجب فهم دقیقتری از آیه شده و غرض آیه را تبیین می کند. این مقاله با عنوان «ساختارشناسی آیات غرر» با روش اسنادی در گردآوری داده‌ها و به شیوه توصیفی تحلیلی با بررسی ساختار آیه‌الکرسی در سه سطح ساختار محتوایی، ساختار درونی و ساختار بلاغی ، هماهنگی میان لفظ، معنا و غرض آیه را به تصویر کشیده و به این نکته دست یافت که از بین تمام آیات و سور قرآن، این آیه نقش محوری و کلیدی داشته و علاوه بر ارائه توحید ناب، ارتباط وثیق و پیوندی ناگسستنی میان جملات این آیه وجود دارد که هماهنگی کامل غرض، محتوا و لفظ و تناسب درونی و بلاغی آیه و در نهایت اعجاز بیانی آیه را مشخص می کند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی تفسیری تطبیقی عدم سجده ابلیس با محوریت آیه34 سورۀ بقره در تفسیر تسنیم و تبیان

حسین مقدس؛ حسنعلی نوروزی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.384693.1270

چکیده

آنچه از ظواهر قرآن کریم و روآیات استنباط می شود همه ملائکه دستور سجده برآدم را اطاعت نموده و بلافاصله در برابر مسجود خویش سجده نموده لیکن ابلیس از این امر تخلف نموده و از جمله کافران شمرده می شود. حال با ... بیشتر آنچه از ظواهر قرآن کریم و روآیات استنباط می شود همه ملائکه دستور سجده برآدم را اطاعت نموده و بلافاصله در برابر مسجود خویش سجده نموده لیکن ابلیس از این امر تخلف نموده و از جمله کافران شمرده می شود. حال با توجه به استثنائی که در این امر الهی مشاهده می شود، آیا ابلیس از آغاز از جمله ملائکه بوده ، مأمور به سجده گشت و تخلف نمود و لذا استثناء به صورت متصل دانسته می شود یا این که این استثناء منقطع بوده و ابلیس را شامل نمی شود؟ هرچند وقتی همه ملائکه مأمور به سجده می شوند امر شامل مادون آنها هم شده ابلیس را در بر می گیرد. نظر به اینکه آیا متصل، یا منقطع بودن استثناء می تواند درماهیت جن یا ملک بودن ابلیس اثر داشته باشد یا خیر از سوی مفسران مباحث متعددی مطرح گشت. در این پژوهش تلاش گشت تا به دو دیدگاه صاحب تفسیر تبیان و تسنیم اشاره گردد. یافته های تحقیق برآن است که تبیان، ابلیس را از جنس ملک دانسته و تسنیم آن را از جنس جن می شمارد اما از منظر این پژوهش هرچند براساس نصّ قرآن کریم ابلیس از جنس جن شمرده می شود لیکن با توجه به اباء و استکباری که ورزید جزء کافران قرارگرفت نه آنکه از آغاز جزء کافران بوده باشد. این پژوهش تلاش نموده تا به روش تحلیلی، انتقادی این دو دیدگاه را ارزیابی نماید و معتقد است هر کدام از این دو دیدگاه می تواند از جهتی درست و لیکن کامل نباشد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نقش سیاق در اغراض صیغه امر در آیات قرآن کریم

مریم قاسمی؛ زینب روستایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.392690.1296

چکیده

سیاق از مهم‌ترین قرینه‌هایی است که در فهم مراد و مدلول آیات قرآن کریم مؤثر است. در حقیقت سیاق استمداد از خود آیات قرآن کریم در فهم مراد کلام الهی است. از جمله فواید سیاق، پی ‌بردن به اغراض و مقاصد جملات ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

ساختار شناسی زبانی استراتژی همبستگی گفتمان در قرآن کریم

بهمن هادیلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.394450.1298

چکیده

بررسی گفتمان و راهبردهای آن یکی از گرایش‌های نوین در زبان شناسی معاصر است و مقصود از راهبرد گفتمان، روش خاصی است که گفتمان با در نظر گرفتن قراین و سیاق، به عنوان راهی برای رسیدن به هدف و کارکردهای خود ... بیشتر بررسی گفتمان و راهبردهای آن یکی از گرایش‌های نوین در زبان شناسی معاصر است و مقصود از راهبرد گفتمان، روش خاصی است که گفتمان با در نظر گرفتن قراین و سیاق، به عنوان راهی برای رسیدن به هدف و کارکردهای خود در نظر می‌گیرد. در زبان-شناسی معاصر راهبردهای گفتمانی متعددی را برشمرده‌اند که از جمله راهبردهای همبستگی، دستوری، اقناعی و کنایه‌ای را می-توان نام برد. یکی از اصول مهم سودمندی گفتمان، ادبیات گفت و گو است که قرآن کریم بدان سفارش نموده است. پیروی کلام از آداب و به کارگیری قول لیّن زمینه اثرگذاری کلام را در مخاطب دوچندان می‌کند و گوینده(مرسِل) با به کارگیری ساخت زبانی مناسب حس همبستگی را به مخاطب(مرسل إلیه) انتقال می‌دهد. لذا به این نوع گفت و گویی که در آن گوینده در راستای اثر گذاری بر مخاطب محبت خود را ابراز می‌کند راهبرد همبستگی گفتمان اطلاق می‌شود. قرآن کریم این نوع گفتمان را به عنوان استراتژی مؤثر در دعوت به راه حق به کار برده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در تلاش است به واکاوی ساختار زبانی این استراتژی و به کشف و برجسته سازی ابزارهای زبانی که منجر به این نوع گفتمان می‌شود بپردازد. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که ساخت‌های زبانی برجسته سازی، حسن اسناد، واژه‌گزینی در قالب عنوان خطاب، کاربست خود انکاری و خود سرزنشی و ساختار تصغیر، از مهمترین مؤلفه‌های تشکیل گفتمان همبستگی در قرآن کریم می‌باشد و این نوع گفتمان در اغلب موارد در زمینه ترغیب و دعوت به سوی خداوند به کار رفته است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

چیستی طرح‌واره‌های تصوری در آیات اسنادی فتنه در قرآن کریم

سیدجلال امینی؛ بلاسم محسنی؛ امیر مقدم متقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.396575.1300

چکیده

معناشناسی واژگان قرآن کریم، از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. بر این اساس دست‌یابی به معنای دقیق و درست واژگان قرآنی، اساس تفسیر است که کمال آن با تحلیل معنای واژگان در سیاق آیات و دستیابی به شبکه ... بیشتر معناشناسی واژگان قرآن کریم، از روش‌های نوین پژوهش در قرآن کریم است. بر این اساس دست‌یابی به معنای دقیق و درست واژگان قرآنی، اساس تفسیر است که کمال آن با تحلیل معنای واژگان در سیاق آیات و دستیابی به شبکه معنایی واژگان قرآن صورت می‌پذیرد؛ از سویی دیگر کارکرد اسنادی واژگان قرآنی، نقش به‌سزایی در فهم و تفسیر آیات قرآنی دارد؛ یکی از واژگان پرکاربرد در قرآن کریم، واژه «فتنه» است؛ این واژه با مشتقاتش شصت مرتبه در کارکردهای اسنادی متفاوت در کلام الهی به‌کار رفته است و این تکرار نشان‌دهندۀ اهمیت این واژه است. این مقاله با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی کارکردهای اسنادی آیات فتنه و چیستی طرحواره های تصوری موجود در آن می پردازد. نتایج این جستار بیانگر آن است که ماده فتنه در کاربردهای قرآنی غالباً در شکل متکلم وحده از فعل ماضی و سپس در قالب دیگر اشتقاقات به‌کار رفته است.و همچنین نشانگر آن است که به ترتیب طرحواره حرکتی بیشترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده است و سپس طرحواره ظرف بودگی ، نیرو - قدرتی، تماس و شئ، بیشترین میزان فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند، اما طرحوارة حمایت و مرکز - حاشیه ،تنها در یک آیه به چشم می خورد.نیزطرحوارة حرکتی بیشتر در موارد هجرت و پیکار با کفار به چشم می خورد که جهت حفظ ایمان،توصیه به حرکت شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی زبان چندوجهی قرآن درگزاره‌های تمثیلی

طیبه حیدری راد؛ سیدمحمد نقیب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.397562.1305

چکیده

شماری از آیات قرآن، مشتمل برگزاره‌ها‌ی تمثیلی است و به جهت ارائه‌شدن تفسیر متقن، صحیح و جامعی از متن قرآن، ضروری می‌نماید مفسران، در راستای دستیابی به مقاصد آیات از نوع زبان این گزاره‌ها مطلع شوند ... بیشتر شماری از آیات قرآن، مشتمل برگزاره‌ها‌ی تمثیلی است و به جهت ارائه‌شدن تفسیر متقن، صحیح و جامعی از متن قرآن، ضروری می‌نماید مفسران، در راستای دستیابی به مقاصد آیات از نوع زبان این گزاره‌ها مطلع شوند و مکتب خویش را نسبت به نظرات «زبان شناسی» روشن‌کنند.این تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی بر اساس داده‌ها و اطلاعات کتابخانه‌ای به ویژه بهره جستن از کتب ادبی، بلاغی، تفاسیر متقدمین و متأخرین نگاشته شده‌است و یافته‌های حاصل از آن عبارتند از:تک وجهی نبودن زبان قرآن در بیان گزاره‌های تمثیلی و چندوجهی و ذوجهات بودن آن؛ به گونه‌ای که حقایق قرآن در قالبی ادبی و هنری به زبان تمثیلی و به صورت معرفت‌بخش و واقع‌گرا بیان شده‌است و از طریق کاربست این گزاره‌های تمثیلی، در عین تفهیم معنای سطحی و ظاهری گزاره‌ها، همزمان معنای عمیق، باطنی و واقعی ورای ظواهر کلام نیز القا می‌شود و تخیّل، توهّم و کذب در آن راه ندارد.زبان مقدس آن، زبان اصلاحگر باورهای درونی در اعتقاداتی همچون شرک، نفاق و دنیاگرایی است؛ و زبان اصلاحگر رفتارهای اجتماعی در اموری از قبیل نقض عهد و انفاق نامطلوب است؛ همچنین چند نوع دیگر از کاربست آن را در امور ذیل می‌توان برشمرد: زبان هدایتگری، حقیقت‌گرا، آینده نگری، عبرت‌گیری و معرفت بخشی عینی شناختاری؛

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی سبک شناختی تذکیر و تأنیث اسم ها در آیات متشابه لفظی و تبیین معانی ضمنی آن

احمد امیدوار؛ مسعود اقبالی؛ زهرا حسین زاد

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.366460.1220

چکیده

تبیین اختلاف واژگانی در آیات متشابه قرآن کریم و مفاهیم هدفمند آن، از جمله مباحث علوم قرآنی است که بسیاری از تفاسیر از بیان نکات ادبی چنین تغییراتی غافل مانده‌اند، اما در برخی از تفاسیر و کتب معتبر حوزه ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

معناشناسی واژۀ «ظهور» بر پایۀ روابط همنشینی و جا‏نشینی

سمیه محمدنیا؛ طاهره سادات طباطبایی امین

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.379323.1257

چکیده

معناشناسی واژگان به عنوان یکی از مقدمات فهم آیات از رویکرد‏های جدید در پژوهش‏های قرآنی به‌ شمار می‌آید. با توجه به اینکه در معناشناسی، بررسی مفهومی یک واژه مرتبط با دیگر واژگان پیرامونی است، این ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بازخوانی آیات الأحکام بر مبنای تأویل نحوی

امیر مقدم متقی؛ زهرا آرامش مفرد؛ مائده بیگم شیرازی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.379164.1254

چکیده

تأویل نحوی آیات قرآن و تفاوت در وجوه نحوی، از مباحثی است که همواره موجب اختلاف نظر در استنباط احکام فقهی، و اختلاف در دریافت و فهم مفسران، مترجمان و فقها از آیات قرآن شده است. در این نوشتار برمبنای تأویل ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نشانه شناسی آواها در دستیابی به فهم ساحت های مدلولی واژگان قرآن

سیدمعصوم حسینی؛ سجاد شفیع پور

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.405166.1327

چکیده

هر واژه متشکل از تعدادی آواست که دلالت بر معنایی خاص دارند. با توجه به مقام وضع، این آواها متناسب با معانی می باشند که با تحلیل آن ها به عنوان نشانه های مفهومی می توان به مدلول حقیقی واژه دست یافت. این امر ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

آموزه های تربیتی در "ادعیه قرآنی" با رویکرد سبک شناسی لایه ای (مطالعه موردی هفده آیه در لایه ی واژگانی)

سیده فاطمه سلیمی؛ فریده فتوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.357460.1198

چکیده

از دیدگاه سبک‌شناسی لایه‌ای، قرآن‌کریم با شیواترین تکنیک‌های سبک‌ساز، آموزه‌های اخلاقی-تربیتی را مفهوم‌سازی نموده است؛ هر یک از لایه‌های زبانی فی‌نفسه بنیانِ ارتباط نبوده بلکه روابط بینافردی ... بیشتر از دیدگاه سبک‌شناسی لایه‌ای، قرآن‌کریم با شیواترین تکنیک‌های سبک‌ساز، آموزه‌های اخلاقی-تربیتی را مفهوم‌سازی نموده است؛ هر یک از لایه‌های زبانی فی‌نفسه بنیانِ ارتباط نبوده بلکه روابط بینافردی با زایش معانی نوین شکل می-گیرد. در میان مفاهیم قرآن کریم، "ادعیه قرآنی" به عنوان هسته‌ی عبادت، بسامد بالایی از ظرافت‌های معنایی را در زیر وبم شاخصه‌های ممتاز زبانی و به ویژه لایه‌ی واژگانی به خود اختصاص داده است؛ براین اساس نوشتار حاضر بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی و با رویکرد سبک‌شناسی لایه‌ای و مطالعه‌ی موردی لایه‌ی واژگانی، آموزه‌های تربیتی را در هفده ادعیه قرآنی استخراج نموده و به این سوال پاسخ گوید که از چه اختیارات زبانی جهت زایش مفاهیم تربیتی استفاده شده است؟ رهیافت‌های حاصل آنکه، واکاوی لایه‌ی واژگانی در قالب مؤلفه‌های آوایی، ساخت‌واژی و جایگزینی واژگانی، مفاهیمی مانند کمال‌گرایی، ادب گفتمانی، فروتنی داعی مقابل مدعوّ، ضرورت شکر نعمات و...را فراهم ساخته تا الگویی قرآنی جهت کاربردینه سازی انسان کامل وتجسم سعادت ابدی شکل گیرد. گفتنی است نوع تقاضاها، رتبه‌بندی و اولویت‌بندی درخواست‌ها وعوامل دستیابی به تقرب الهی با بررسی الگومدار و روشمند سطوح سبک‌شناختی قابل ارزیابی می‌باشد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تعبیر از معقول به محسوس در قرآن کریم- استعاره تصریحیه، مصادیق و دلالتهای معنایی و زیبایی شناختی در سوره بقره

محمدرضا برکات؛ کیانی نیا کیانی نیا

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 شهریور 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.383717.1274

چکیده

قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی و معجزه مکتوب دین مبین اسلام به زبان عربی از سبک منحصر به فردی برخوردار است. علوم زبان‌شناختی و از جمله علم بیان از قرون اولیه اسلام تا کنون با تعبیراتی متفاوت همواره در تلاش ... بیشتر قرآن کریم آخرین کتاب آسمانی و معجزه مکتوب دین مبین اسلام به زبان عربی از سبک منحصر به فردی برخوردار است. علوم زبان‌شناختی و از جمله علم بیان از قرون اولیه اسلام تا کنون با تعبیراتی متفاوت همواره در تلاش برای گشودن لایه‌های پنهان این آخرین معجزه جاوید تاریخ بوده و توانسته است به لایه‌هایی از این دریای بیکران معانی غور کند. استعاره به عنوان یکی از ارکان چهار‌گانه علم بیان سهمی اصیل در این وادی بردوش داشته است. در این نوشتار سعی بر این است که دلالت‌های معنایی و مفاهیم آیاتی از قرآن کریم در سوره بقره، را باز نماید که دارای استعاره تصریحیه و دارای مضامین عقلی است لکن در قالب تعابیر حسی بیان شده است. تعیین ژرف‌ساخت (ساختار زیرین) یک عبارت معنادار به وسیلۀ روساخت آن برای دستیابی به معنای اصلی، با تکیه بر قرینه‌های موجود در استعارۀ مصرّحه و با مشخص شدن محذوفات در استعاره‌ها امکان‌پذیر می‌نماید. در این رویکرد تلاش می‌شود در حد میسور با تحلیل منطقی و درست نکته‌ها و ظرائف استعاره، ضمن درک زیبایی شناختی آیات مرتبط، به مفاهیم عمیق، درست، رسا و قابل فهم دست یافت. به این منظور عبارات قرآنی حاوی این آرایۀ بیانی و بلاغی به روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی واقع شده است. بدین صورت که بعد از گزینش آیه مورد نظر عبارت دارای استعاره مصرحه به صورت تشبیه درآمده و وجوه شباهت ارکان آن به تفصیل بیان و در نهایت منظور و مفهوم برخاسته از عبارت استعاره در حد میسور بیان شده است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل نشانه- معناشناختی گفتمان سوره عبس

منصور حمیرانی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 مهر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.409214.1341

چکیده

نشانه‌ معناشناسی یکی از رویکردهای جدید در شناسایی و تجزیه و تحلیل متون و نیز در فهم چگونگی تولید و دریافت معنا نقش اساسی دارد. تحلیل گفتمان یکی از ابزارهای تحلیل متون ادبی است که ارتباط بین ساختارهای ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی روش «بنت الشاطی» درشرح کلمات قرآن(مطالعه موردی: الاعجازالبیانی(مسائل نافع) و التفسیر البیانی)

مهیار خانی مقدم؛ سید محمود طیب حسینی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 04 مهر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.381208.1328

چکیده

مسأله‌ی نوشتار حاضر، واکاوی نمونه‌ای نظام‌مند از روش استنتاج مفاهیم واژگان قرآن جهت بهره‌مندی شایسته‌تر مخاطبان قرآن از محتوای آن است. بر مبنای روش توصیفی- تحلیلی به واکاوی روش «عایشه بنت الشاطی» ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بازسامانی گونه‌های حذف و تحلیل آماری و آوایی آن در فواصل قرآن

محمدجواد توکلی خانیکی؛ محمد استیری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 27 آبان 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.415583.1366

چکیده

یکی از مباحث مطرح در بحث فواصل، تغییرات ساختاری یا به عبارت دیگر، ساختارشکنی فواصل است. این تغییرات ساختاری علاوه بر جنبۀ دلالی و محتوایی، بر موسیقی آیات و سور قرآن نیز تاثیر می‌گذارد. یکی از انواع هنجارگریزی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی سبک موسیقایی سورۀ تکویر

فاطمه گوشه نشین؛ ابراهیم نامداری؛ فریده اخوان پلنگ سرایی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.415718.1367

چکیده

هر اسلوب زبانی از عبارت‌ها و کلماتی تشکیل شده است که آن زبان را دارای روح و معنا می‌کنند. زبان نقش اساسی در برقراری ارتباط با دیگران دارد، حال اگر در کنار این کلمات به موسیقی هم توجّه شود، نتیجه بهتری ... بیشتر هر اسلوب زبانی از عبارت‌ها و کلماتی تشکیل شده است که آن زبان را دارای روح و معنا می‌کنند. زبان نقش اساسی در برقراری ارتباط با دیگران دارد، حال اگر در کنار این کلمات به موسیقی هم توجّه شود، نتیجه بهتری حاصل می‌گردد و معنای مورد نظر با دقّت و به خوبی منتقل می‌شود. پس موسیقی در زبان بسیار اهمیت دارد و شاعران و نویسندگان می‌توانند با استفاده از آن ارزش ادبی کلام خود را بالا ببرند. قرآن کریم والاترین متن است که در آن الفاظ به بهترین شکل معانی مورد نظر را منتقل کرده‌اند. در قرآن کریم موسیقی الفاظ و عبارات به بهترین شکل ممکن انتخاب شده است و بررسی سوره‌های مختلف به خوبی نشان می‌دهد که چگونه موسیقی الفاظ و عبارات در آیه‌ها به انتقال معنا و مفهوم آن‌ها کمک کرده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای نوشته شده است تا سوره‌ی مبارکه‌ی تکویر را از نظر لایه‌ی موسیقایی آن مورد بررسی قرار دهد و نقش عناصر موسیقایی را در بیان معانی این سوره به خوبی آشکار سازد. در نهایت چنین استنتاج شد که موسیقی حاکم بر بخش‌های مختلف این سوره به خوبی با معانی و مفاهیم قصد شده، تناسب دارد؛ خواه موسیقی برگرفته از تکرار حروف و واژگان و خواه موسیقی درونی و نیز آهنگ موجود در حروف روی که از هجاهای کوتاه به سمت هجاهای بلند در نوسان بود و در مقوله‌هایی مانند بیان بعد از ابهام، هشدار و آکاهی دادن و سایر مفاهیم به خوبی خود را نشان داد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مطالعه انسجام آوایی در سور حوامیم ، با سنجش همگونی انواع سجع

صمد اسمی قیه باشی؛ طیبه باباییان

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.403797.1320

چکیده

انسجام متون در حوزه زبانشناسی، مرهون عناصر متعددی است کهبارزترین آن عناصر موسیقایی است . تناسق متن نیز تا حدود زیادی به عنصر سجع وابسته است و سهولت انتقال معانی متن و مانایی آن در ذهن مخاطب، پیوندی معنادار ... بیشتر انسجام متون در حوزه زبانشناسی، مرهون عناصر متعددی است کهبارزترین آن عناصر موسیقایی است . تناسق متن نیز تا حدود زیادی به عنصر سجع وابسته است و سهولت انتقال معانی متن و مانایی آن در ذهن مخاطب، پیوندی معنادار با انسجام آن در سطوح مختلف آوایی، واژگانی، دستوری و معنایی دارد. از طرفی قرآن کریم با بهره‌گیری اعلای خود از عناصر انسجام‌بخش، به معماری عمارت سخن پرداخته و بیشترین شایستگی را برای مطالعه و تحلیل دارد. در این میان سور حوامیم به دلیل حروف مقطعه مشابه، قرابت معنایی مضامین و پیوستگی نزول، مطمح‌نظر در عرصه پژوهش خواهد بود. مقاله حاضر در صدد بررسی آن است که آیا در سورحوامیم با فواتح مشابه، بافت موسیقایی مشخص و مشابهی نیز وجود دارد؟ انسجام آوایی در این سور از حیث کاربست سجع یا همان فاصله، چگونه است؟ در این مقاله که با روش توصیفی-تحلیلی نگاشته شده، مشخص شد که در سور حوامیم با مصدّر مشابه و مضامین متناظر، فراوانی استفاده از سجع‌های سه‌گانه دارای درصدی مشابه و متقارن است؛ به‌گونه‌ای که اولا فراوانی استفاده از هر کدام آن سجع‌ها، در هفت سوره، درصدی متقارب است؛ به‌گونه‌ای که سجع مطرف دارای بیشترین بسامد، پس از آن سجع متوازی و سپس سجع متوازن بالاترین درصد فراوانی را به خود اختصاص داده‌اند. ثانیا نسبت درصد فراوانی انواع این فواصل، در هر کدام از این سور، توازن و توزیعی مشابه دارد؛ بافت آوایی در سور حوامیم به لحاظ کاربست سجع، دارای بافتی همگن بوده موسیقی متن، بویژه استفاده از سجع، به خوبی در خدمت معنا قرار گرفته.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تبیین کارآمدیِ تکنیک‌های تعادل و همانندسازی در ترجمه‌ی قرآن کریم براساس «سبک‌شناسی تطبیقی» وینه و داربلنه (موردپژوهیِ مقابله‌ای؛ ترجمه‌های نعمت‌الله صالحی‌نجف‌آبادی، کریم زمانی و محمدعلی کوشا)

رضا پاشازاده؛ صدیقه زودرنج؛ علی سعیداوی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.423788.1395

چکیده

یکی از نظریه‌های کلاسیک ترجمه، نظریه‌ی وینه و داربلنه است. این دو نظریه‌پرداز فرانسوی با استناد به بررسی‌های مقابله‌ای خود از زبان‌های فرانسه و انگلیسی در کتاب «سبک‌شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی؛ ... بیشتر یکی از نظریه‌های کلاسیک ترجمه، نظریه‌ی وینه و داربلنه است. این دو نظریه‌پرداز فرانسوی با استناد به بررسی‌های مقابله‌ای خود از زبان‌های فرانسه و انگلیسی در کتاب «سبک‌شناسی تطبیقی فرانسه و انگلیسی؛ روشی برای ترجمه»، الگوهایی را برای ترجمه‌ی متون معرفی‌‌کردند که مترجمان دیگر زبان‌ها نیز از آن‌ها بهره‌مند می‌شوند. مترجمان قرآن نیز از این قاعده مستثنی نیستند. وینه و داربلنه در کتاب خود دو گروه استراتژی مستقیم و غیرمستقیم را مطرح می‌کنند که هر یک دارای چند روش است. استراتژی مستقیم شامل مؤلفه‌های قرض‌گیری، گرته‌برداری و ترجمه‌ی تحت‌اللفظی است و استراتژی غیرمستقیم مؤلفه‌های جابه‌جایی، تغییر بیان، تعادل و همانندسازی را شامل می‌شود. دو مؤلفه‌ی اخیر بویژه همانندسازی با مقوله‌ی مهم فرهنگ یک جامعه مرتبط است؛ لذا کیفیت کاربست آنها توسط مترجمان از اهمیت بسزایی برخوردار است. این پژوهش به روش توصیفیـ تحلیلی و مقابله‌ای و براساس نظریه «سبک‌شناسی تطبیقی وینه و داربلنه» ضمن تبیین دو مؤلفه‌ی تعادل و همانندسازی و بررسی نمونه‌هایی از آن‌ها در ترجمه‌های صالحی‌نجف‌آبادی، زمانی و کوشا به نحوه‌ی کاربست آنها در ترجمه‌های سه مترجم یادشده پرداخته‌است. هدف این گفتار شناسایی معادل‌یابی‌ها و همانندسازی‌های قرآنی و کیفیت بکارگیری آنها در ترجمه‌های فوق است. نتایج حاکی از‌ آن است که هر سه مترجم، اولاً در بکارگیری مؤلفه‌ی تعادل (معادل‌یابی) در برخی آیات، واژگان و ساختار متن قرآن را کاملا تغییر نداده‌اند. ثانیاً در برخی موارد، معادل‌یابی‌های متفاوت از یک اصطلاح از سوی سه مترجم ارائه شده‌است. ثالثاً مؤلفه‌ی همانندسازی در ترجمه‌های موردبحث غالبا در واژه‌های مفرد (نه تراکیب و جمله‌ها) که فرهنگ‌بنیاد هستند، کاربرد دارد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

معناشناسی حالات اخروی صالحان و گنهکاران در نیمه نخست قرآن کریم براساس نظریه تلفیق مفهومی

حسین بیات؛ مرتضی قائمی؛ علی ضیغمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.414246.1359

چکیده

امروزه علم معناشناسی از جمله علومی است که در پژوهش‌های قرآنی کاربرد فراوانی دارد. معناشناسی شناختی به‌عنوان شاخه‌ای از علم معناشناسی است که ارتباط بین صورت و معنا را ارتباطی محکم می‌داند که هیچکدام ... بیشتر امروزه علم معناشناسی از جمله علومی است که در پژوهش‌های قرآنی کاربرد فراوانی دارد. معناشناسی شناختی به‌عنوان شاخه‌ای از علم معناشناسی است که ارتباط بین صورت و معنا را ارتباطی محکم می‌داند که هیچکدام مستقل از دیگری نیست. نظریه تلفیق مفهومی(1993: فوکونیه و ترنر (نیز با این رویکرد مورد توجه بسیاری از زبان‌شناسان شناختی است و در مسائل مختلف زبان‌شناسی توانسته راهگشای بسیاری از ساخت‌های زبانیِ دارایِ معنای مجازی و بیان کننده معنای دقیق و جامعی -از آنها باشد. موضوع حالات صالحان و گنهکاران از جمله موضوعات قرآنی است که با تعابیر مختلفی بدان پرداخته شده است. برای درک وفهم دقیق این موضوع، نظریه تلفیق مفهومی ابزاری دقیق و رهگشاست. تلفیق‌های ساخته شده از لحاظ ساختار به دو نوع تلفیق‌ ساده و چندگانه و از لحاظ شبکه یک‌پارچه‌سازی به چهار نوع؛ تلفیق‌های بسیط، آینه‌ای، تک‌منظر و دومنظر تقسیم می‌شوند که در این پژوهش توصیفی – تحلیلی، ابتدا ساختار آنها بررسی و سپس از لحاظ شبکه‌ای نوع هر کدام تعیین شده است. نتیجه حاکی از این است که اغلب نمونه‌های قرآنی در این پژوهش دارای ساختاری ساده هستند. از نظر شبکه‌های یکپارچه‌سازی نیز تعداد تلفیق‌های دومنظر بیشتر از مابقی است و این خود دالّ بر تازگی و میزان پیچیدگی در نمونه‌های بررسی شده می‌باشد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

کاربری «واژه‌های کلیدی» در شناسایی گرایش تفسیری مفسر با تأکید بر متن تفسیری آیۀ‌الله علوی سبزواری

جواد سلمان زاده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.415994.1368

چکیده

واژه‌های کلیدی به عنوان عنصری مهم از متن، کاربری‌هایی گوناگون دارند که شناسایی گرایش تفسیری مفسر از جمله آن ها می‌باشد. گرایش‌های مختلف تفسیری، هر یک برای خود قرائن و نشانه‌هایی دارند که شناسایی آن‌ها ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل آیات داستان نوح (ع) با تکیه بر نظریۀ کنش گفتاری سرل

سکینه حسینی؛ اسماعیل اسلامی؛ مسعود باوان پوری

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.414926.1361

چکیده

یکی از نظریات مطرح در حوزۀ علم کاربردشناسیِ زبان که در تحلیل گفتمان کاربرد دارد و می‌تواند زمینه‌های درک بیشتر معنا و تفسیر متون را فراهم آورد، نظریۀ کنش گفتاری است. این نظریه برای نخستین بار توسط آستین ... بیشتر یکی از نظریات مطرح در حوزۀ علم کاربردشناسیِ زبان که در تحلیل گفتمان کاربرد دارد و می‌تواند زمینه‌های درک بیشتر معنا و تفسیر متون را فراهم آورد، نظریۀ کنش گفتاری است. این نظریه برای نخستین بار توسط آستین و سپس به کمک شاگردش سرل به اقتضای تعالیمی که از زبان شناسان اموخته بود توسعه یافت. سرل کنش‌های گفتاری را به 5 گروه اظهاری، ترغیبی، تعهدی، عاطفی و اعلامی تقسیم کرد و به بیان ویژگی‌های هر یک از این کنش‌ها پرداخت. داستان‌های قرآنی از منابع غنی مطالعات زبان‌شناسی به شمار می‌روند که با بررسی ساختارهای زبانی و بافت متنی آن‌ها می‌توان به بررسی انواع کنش‌های گفتاری پرداخت. این پژوهش می‌کوشد با روش توصیفی و تحلیل محتوا ابتدا به بررسی کنش گفتاری در گسترۀ کاربردشناسی زبان و سپس با توجه به بافت کلام به تحلیل انواع کنش‌های گفتاری سرل در آیات داستان نوح بپردازد. از جمله کارکردهای مهم این کنش‌ها، تبیین دقیق صورت‌های زبانی در جهت کشف معانی ضمنی گزاره‌های دینی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که زمینۀ غالب آیات داستان از نوع کنش‌های اظهاری و عاطفی است، این کنش‌ها بیشتر در پی بیان دعوت به اطاعت از خداوند و انبیای الهی (علیهم السلام)، معرفی خداوند، توصیف عالم خلقت و شرح دیدگاه‌ها و بیان حالات نوع (ع) می‌باشد. از معانی ضمنی کنش اعلامی، اعلام آغاز رسالت نوح (ع) و پایان مأموریت وی با قهر الهی و اعلام عدم ایمان به خدا از طرف نسل‌های غیر صالح است. و از معانی غیر مستقیم کنش‌های ترغیبی، درخواست هلاکت و نابودی برای کافران است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

خوانش سوره مبارکه «صافات» از منظر سبک‌شناسی آوایی و واژگانی

جمال طالبی قره قشلاقی؛ سید جعفر صادقی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 05 آذر 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.423770.1393

چکیده

سبک‌شناسی یکی از روش‌های علمی در تحلیل فنّی و ساختاری آثار ادبی به شمار می‌آید، و سبک‌شناسی آوایی نیز یکی از فروع آن بوده، که در پژوهش‌های زبان‌شناسی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. جستار حاضر با ... بیشتر

مشاهده مقاله

دوره 7 (1402)

دوره 6 (1401)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

دوره و شماره: مقالات آماده انتشار

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده