نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار تفسیر و علوم قرآن دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
2 دانش پژوه سطح 3 حوزه علمیه مراغه
چکیده
شناخت روش علمی دانشمندان در هر علمی سبب می گردد که از یافته های علمی او به صورت روشمند استفاده بهینه شود. در علوم قرآنی دانشمندانی از دیرباز، آراء و نظریات قابل استفاده ای داشته اند که ابن قتیبه مولف "کتاب تاویل مشکل القرآن" یکی از آنها است . در این نوشتار اهم مبانی و روش های تفسیری ابن قتیبه، با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است . ابن قتیبه با مبانی ادبی، کلامی و بلاغی و با روش تفسیری اجتهادی و روش تفسیری ادبی شبهات شبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاسخ گفته است و شبهات مهم را از قبیل تکرار برخی از آیات و قصص قرآنی، اختلاف قرائات ، نامفهومی حروف مقطعه، تحریف انگاری در قرآن و... که منتقدین با طرح این شبهات، آسمانی بودن قرآن را زیر سوال برده اند و امروزه نیز با تغییر شکل، باز نویسی می شوند، مطرح نموده و پاسخ داده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Methodology of Ibn Qutaybah in responding to Quranic doubts
نویسندگان [English]
- hamid mohammadirad 1
- Hamed Golipour 2
1 Assistant Professor of Quran Interpretation and Sciences, University of Holy Quran Sciences and Education
2 Knowledge Research Level 3 Maragheh Seminary
چکیده [English]
Knowledge of the scientific method of scientists in all sciences, makes their findings to be used methodically and optimally. Ibn Qutaybah, the author of the book " Tawīl Mushkil al-Quran ", is one of the scholars of Quranic sciences who has had usable opinions and theories. In this article, the most important principles and interpretive methods of Ibn Qutaybah have been studied by analytical-descriptive methods. Ibn Qutaybah, by applying literary, lingual and eloquent principles and by using of the ijtihad interpretation and literary interpretation methods, has responded to the doubts of the skeptics and ridiculers of the Holy Qur'an. He has raised and answered the important doubts of the critics such as the repetition of some Ayat and stories of the Quran, the difference of readings, the incomprehensibility of the moqatta'e letters, the distortion in the Quran, etc. With these doubts, the critics have questioned the heavenly nature of the Quran, which is still going on in another way.
کلیدواژه‌ها [English]
- Ibn Qutaybah
- interpretive methods
- quranic doubts
- ابن الندیم، أبو الفرج محمدبن إسحاق (1417ق): «الفهرست»، محقق: إبراهیم رمضان، بیروت: دارالمعرفة، چاپ دوم.
- ابن خلکان البرمکی (بیتا): «وفیات الأعیان و أنباء أبناء الزمان»، بیروت: دار صادر.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1420ق): «ادب الکاتب»، بیروت-لبنان: الرساله، چاپ دوم.
- ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم (1423ق): «تأویل مشکل القرآن»، تحقیق: شمسالدین ابراهیم، بیروت- لبنان: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
- ابوعبیده، معمربن مثنی (1988): «مجازالقرآن»، قاهره: چاپ محمد فؤاد.
- اسعدی، محمد، طیب حسینی، سید محمود (1390ش): «پژوهشی در محکم و متشابه»، انتشارات سمت.
- اسفندیاری، ناصر (1378ش): استاد راهنما: فائز، قاسم، مقطع: کارشناسی ارشد، رشته علوم قرآن و حدیث، دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکزی تاریخ.
- بابایی، علیاکبر (1398ش): «مکاتب تفسیری (مفسران نخستین، مکتب روایی محض، تفاسیر روایی محض)»، تهران: انتشارات سمت پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، چاپ دهم.
- بحری بینا باج، محمدحسن (1384ش): «ترجمه تأویل مشکل القرآن»، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامى آستان قدس رضوی.
- تمیمی، مازن (1436ق): «أصول و قواعد التفسیر الموضوعی للقرآن»، کربلاء: العتبة الحسینیة المقدسة، قسم الشؤون الفکریة و الثقافیة، چاپ اول.
- حمادی صمود، «التفکیر البلاغی عند العرب»، منشورات الجامعه التونسیه.
- خطیب بغدادی (1417ق): «تاریخ بغداد»، بیروت: دارالکتب العلمیه، چاپ اول.
- ذهبی، محمدحسین، «التفسیر و المفسرون»، بیروت: احیاء التراث العربی.
- راغب اصفهانی، حسینبن محمد، «مفردات الفاظ القرآن».
- زمخشری، محمود (1407ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»، بیروت-لبنان: دار الکتاب العربی.
- ساروخانی، باقر (1375ش): «روشهای تحقیق در علوم اجتماعی»، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- سیبویه، ابِی بشر عمروبن عثمانبن قنبر، الکتاب، قاهره: الخانچی.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر (1421ق): «الاتقان فى علوم القرآن»، بیروت-لبنان: دارالکتب العربی، چاپ دوم.
- ضیف شوقى (1965): «البلاغة تطور و تاریخ»، مصر: دار المعارف.
- طباطبایی، محمدحسین (1393ش): «المیزان فی تفسیر القرآن»، بیروت-لبنان: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ سوم.
- فراء، ابی ذکریا یحیبن زیاد، «معانى القرآن»، بیروت.
- الکواز، محمدکریم (1386ش): «سبکشناسی اعجاز بلاغی قرآن»، مترجم: حسن سیدی، تهران: سخن.
- مظفر، محمدرضا (بیتا): «المنطق»، قم: موسسه نشر اسلامی.
- معرفت، محمدهادی، «التمهید فی علوم القرآن»، قم: موسسه النشر الاسلامی.
- معرفت، محمدهادی (1379): «تأویل از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان»، مجله قبسات، شماره17.
- مودب، رضا (1380ش): «روشهای تفسیر قرآن»، قم: انتشارات اشراق.
- نفیسی، شادی، عماری، زهرا (1393ش): «مبانی رویکرد ادبی در تفسیر سید مرتضی و شیخ طوسی با تکیه بر "الامالی" و "التبیان"»، فصلنامه پژوهشهای ادبی – قرآنی، دوره 2، شماره 3، پاییز، صص 103-13
)