دو فصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم

در این دوفصلنامه، مقاله‌هایی که در یکی از حوزه‌ سبک شناسی متون قرآنی و تفسیری نگاشته شده باشد، منتشر می‌شود. اهم محورها و اهداف دوفصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم در این فصلنامه مقالات پژوهشی ، ترویجی و مروری پذیرفته می شود. این نشریه با مشارکت و همکاری انجمن قرآن و عهدین ایران منتشر می شود چاپ مقاله در این نشریه رایگان است کلیه مراحل دریافت، داوری، بازنگری، پذیرش و یا عدم پذیرش و در نهایت انتشار مقالات از طریق سایت مجله صورت می‌پذیرد.
این دو فصلنامه دارای دسترسی آزاد است. فایل PDF متن تمام مقالات منتشر شده در سایت نشریه موجود است می‌توانید به صورت رایگان آن را دانلود نمایند.
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق در انتشار (COPE) می باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
نوع داوری: داوری بسته (داوران و نویسندگان نمی توانند مشخصات یکدیگر را مشاهده کنند)
سرقت ادبی: جهت پیشگیری از سرقت ادبی از نرم افزار سمیم نور استفاده می‌شود
نمودار مربوط به روند پذیرش مقاله در نشریه سبک شناسی قرآن کریم
حقوق معنوی: کلیه حقوق معنوی اثر متعلق به نویسنده است
آدرس ایمیل نشریه : khoy.journal@gmail.com
راه‌های برای برقراری ارتباط با دفتر نشریه: تلفن: 36347424-044 ( پاسخگویی: شنبه تا چهارشنبه) از طریق ایمیل نشریه khoy.journal@gmail.com تمام روزهای هفته و پاسخگویی در اولین فرصت
نشانی دفتر مجله: خوی- انتهای بلوار امام صادق (ع) –دانشکده علوم قرآنی خوی کدپستی: 5816783314

مقاله پژوهشی

بازخوانی انسجام ساختاری قرآن کریم در پرتو نظریه نظم متقارن از دیدگاه ریموند فرین (مطالعه موردی سوره یوسف)

حمیدرضا فاضلی؛ بمانعلی دهقان منگابادی؛ احمد زارع زردینی؛ محمدعلی حیدری مزرعه آخوند

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 9-34

https://doi.org/1022034/sshq.2023.365093.1217

چکیده

یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهشهای نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهشهای مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه ... بیشتر یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهشهای نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهشهای مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی_تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف میپردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره یوسف را بیان کرده و به نقد و بررسی آن میپردازد. ریموند فرین سوره یوسف را به یازده بخش تقسیم مینماید و به صورت معکوس میان بخشهای مختلف سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخشهای سوره ارائه میکند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ میتوان به عدم ذکر مبانی تقسیمبندی و ارائه تفاسیر اشتباه از سوره یوسف همچون منفی انگاری روح، تمایل یوسف به زلیخا و زندانی کردن سارق جام پادشاه اشاره کرد. از نتایج پژوهش میتوان تبیین بهتر زیبایی ترکیب متن سوره یوسف، توسعه مباحث اعجاز ادبی قرآن کریم و توسعه مباحث متن پژوهی جدید در راستای اثبات عدم تحریف قرآن اشاره نمود.

مقاله پژوهشی

سبک لایه نحوی آیات دعا

رمضان رضائی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 35-59

https://doi.org/1022034/sshq.2023.376451.1246

چکیده

سبک شناسی لایه ای به تحلیل و بررسی شاخصهای یک متن از جهت گزینش کلمات و ساخت و زیرساخت عبارات میپردازد. وجود عناصر سبک ساز در لایه نحوی در ارکان جمله، نشانگر اندیشه حاکم بر متن است. در این لایه ... بیشتر

مقاله پژوهشی

معناشناسی واژه «جُناح» در قرآن کریم بر مبنای رویکرد ساخت‌گرا

یدالله رفیعی؛ لیلا جدیدی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 60-83

https://doi.org/1022034/sshq.2022.367904.1227

چکیده

معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار میرود. این ... بیشتر معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار میرود. این مقاله در پی آن است با روش توصیفی_تحلیلی معنای اصطلاحی واژه «جُناح»، ویژگی حروف و کارکرد معنای آوای آن، ساختار صرفی، نحوی و بلاغی عباراتی از قرآن کریم که واژه مذکور در آن به کاررفته و در نهایت محور جانشینی و همنشینی واژه مذکور و مشتقات منسوب به آن را با رویکرد معناشناسی مورد بررسی قرار دهد. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است با وجود اختلاف نظر بر معرّب و اصیل بودن واژه «جُناح»، انتساب آن به صورت تحول یافته واژه «ویناس» در زبان فارسی باستان قابل قبولتر است. همچنین معنای حروف نیز بیان‌کننده آن است که این واژه کمتر بر معنای مشتقات خود و ریشه «جَنح» دلالت دارد. ساختار آن در آیات به نحوی است که در قالب جملات اسمیه منفی و در آیات مدنی قرآن بیشتر برای بیان مضامین حقوقی، آداب و حدود به کار رفته است. همنشین های آن از تنوع زیادی برخوردار نیست و تنها رابطه همنشینی حاکم بر آنها مکملی است. دو جانشین «إثم» و «حَرج» در ساختاری مشابه برای «جُناح» شناسایی شده که تا حدودی با یکدیگر اختلاف معنا دارند. مشتقات به کاررفته از این واژه با توجه به فضا و ساختار متفاوت با آیات «جُناح»، از روابطی متفاوت تر از «جُناح» با همنشین های خود برخوردارند و همگی در آیاتی با بار معنایی مثبت به کار رفته اند.

مقاله پژوهشی

معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن؛ تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و نگاهی نو به مسأله

کاوس روحی برندق؛ احمد امین یوسفی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 84-107

https://doi.org/1022034/sshq.2023.369593.1232

چکیده

ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده‌است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد ... بیشتر ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده‌است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن چیست؟ در سه آیه (مومنون، نمل، احقاف) مصداق این ترکیب وعده‌ی حشر، بعث و خروج است. برای پنج مورد دیگر مفسران سه مصداق ارائه کرده‌اند: 1. نوشته‌های پیشینیان یا سخنان و نوشته‌های باطل ایشان، 2. داستان‌های اسطوره‌ای، 3. خرافه و افسانه. در یک مورد باقی مانده، آیه‌ 15 قلم، غالباً تفسیری ارائه نکرده‌اند و به بیان معنای لغوی اکتفا کرده‌اند. این پژوهش با روش تحلیلی و انتقادی در تجزیه و تحلیل دیدگاه‌ها و مستندات مفسران شاخص (طبری، طوسی، طبرسی، زمخشری، فخررازی، رشیدرضا، طباطبایی، ابن‌عاشور، فضل‌الله)، به این نتیجه دست‌یافته که در همه‌ی آیات «اساطیر الاولین» تنها به وعده‌ی بعث، خروج، حشر و نشر در نوشته‌های پیشینیان، اعم از کتب یهود و نصارا و سایر ادیان الهی و اوستا و نوشته‌های قبطیان و هندیان و یونانیان و... اشاره می‌کند. و «آیاتنا» در آیه‌ی 15 قلم، به سوره‌ی حمد برمی‌گردد. مشرکان باور به جهان دیگر، «رب العالمین»، و باور به روز جزا، «یوم الدین»، در آن سوره را «اساطیر الاولین» خوانده‌اند.

مقاله پژوهشی

تحلیل آوایی سوره‌های مبارکه زخرف و دخان در راستای القای معانی

علی شیخ جامی پشته ئی؛ عباس گنجعلی؛ سید مهدی نوری کیذقانی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 108-130

https://doi.org/1022034/sshq.2022.362771.1209

چکیده

اعجاز ادبی قرآن کریم، یکی از مهمترین وجوه اعجاز این کتاب آسمانی است که با سبک بیانی ویژه‌اش هر ادیبی را محو زیبایی‌های خود می‌سازد، گویی که هنرمندانه سخن گفتن را به بشر می‌آموزد. چینش حروف و کلماتش ... بیشتر اعجاز ادبی قرآن کریم، یکی از مهمترین وجوه اعجاز این کتاب آسمانی است که با سبک بیانی ویژه‌اش هر ادیبی را محو زیبایی‌های خود می‌سازد، گویی که هنرمندانه سخن گفتن را به بشر می‌آموزد. چینش حروف و کلماتش در ترسیم موقعیتها چنان هنرمندانه است که گویا انسان در صحنه‌های مورد نظر حضور دارد و با کوچکترین جابجایی، نظم آن دچار اختلال می‌شود. هر حرف و حتی صدای کوتاهی از آن، ویژگی خاصی دارد تا مفهومی را برجسته سازد. از آنجا که آوای کلام نقشی اساسی در به تصویر کشیدن انگاشت‌های ادراکی دارد و نیز در تحریک احساسات مؤثر است، در این پژوهش سعی شده تا نقش آوای کلامی سورههای مبارکه زخرف و دخان در القای معانی، به روش توصیفی_تحلیلی، بررسی شود، چرا که سوره‌های مذکور حاوی مطالب و مفاهیم ارزشمندی است که با تحلیل لایه‌های آوایی آن می‌توان آنها را کشف نمود. نتایج پژوهش حکایت از آن دارد که فواصل آیات دو سوره، در القای معانی متناسب با فضای سوره‌ها و نیز در تقویت نظام آوایی نقشی اساسی داشته است. همچنین تکرارها _حتی در کوچکترین واحد زبانی نظیر واج‌ها_ القاگر معانی شگفت‌‌انگیزی بوده که افزون بر تحریک احساسات، ایجاد توازن و افزایش موسیقی را در پی داشته است. به طور کلی تحلیل آوایی دو سوره نشان می‌دهد انسجام فوق‌العاده‌ای میان لفظ و معنا برقرار بوده و هر لفظی از آن برای غرضی وضع شده و استفاده هنرمندانه از آن موجب ترسیم صحنه‌های حیرت‌انگیزی در ذهن مخاطب گردیده است

مقاله پژوهشی

نوآوری های علامه سید محمد حسین فضل الله در تفسیر من وحی القرآن(با مطالعه موردی سوره جمعه)

رامش حلاجیان اصفهانی؛ مهدی مهریزی؛ سید محمدعلی ایازی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 131-151

https://doi.org/1022034/sshq.2023.365415.1218

چکیده

قرآن فرازمانی است و تفسیر آن نیاز به روزآمدی و تحول دارد. روایات واصله نیز، ارائه تفاسیر نو از آیات را تأیید میکند. بر این اساس، بررسی نوآوریهای مفسرین قرآن، ضرورتی عصری است که توسعه و رشد علوم ... بیشتر قرآن فرازمانی است و تفسیر آن نیاز به روزآمدی و تحول دارد. روایات واصله نیز، ارائه تفاسیر نو از آیات را تأیید میکند. بر این اساس، بررسی نوآوریهای مفسرین قرآن، ضرورتی عصری است که توسعه و رشد علوم اسلامی را در پی دارد. هدف این نوشتار، معرفی نوآوریهای علامه سید محمد حسین فضلالله در تفسیر «من وحی القرآن»، با تمرکز بر سورهی جمعه است. روش این پژوهش کیفی است و مسئله پژوهش این است که سید محمد حسین فضلالله چه نوآوریهایی در تفسیر«من وحی القرآن» دارد و این نوآوریها با توجه به سوره مبارکه جمعه چگونه قابل تطبیق و طبقهبندی است؟ تفسیر «من وحی القرآن» تفسیری نوآور است و مطالعه موردی سوره جمعه حاکی از نگاه نو و متفاوت فضل الله در تفسیر او از قرآن کریم است. نوآوریهای علامه فضل الله در تفسیر «من وحی القرآن» در پنج بخش ادبی، روشی، گرایشی، روایی و علوم قرآنی بررسی میشود. نتیجه پژوهش این که نوآوریهای فضلالله در بخش ادبی (مباحث دستور زبانی و بلاغی) شامل پرداختن به نکات بلاغی بیسابقه (و عدم اهتمام بر نکات دستوری و لغوی) و ارائه تفسیری متناسب با سیاق، به همراه تقسیمبندیهای سیاقی نوین؛ در بخش روشی، شامل روش استیحایی؛ در بخش گرایشی، شامل ارائه تفسیری اجتماعی_تربیتی به انضمام نقد و تحلیل اجتماعی_تاریخی؛ در بخش روایی، شامل نقد محتوایی_متنی روایات شأن نزول است. در بخش علوم قرآنی ضمن بیاعتنایی به برخی از مباحث علوم قرآنی نظیر قرائات، با در نظر گرفتن فضای نزول آیات (مکی_مدنی)، به نوآوریهایی دست یافته است.

مقاله پژوهشی

بررسی سبک‌شناسانه سوره مبارکه غاشیه

ابراهیم نامداری؛ ایوب امرائی؛ زهرا فتحیان جگرلوی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 152-165

https://doi.org/1022034/sshq.2023.375684.1242

چکیده

ازجمله جنبههای اعجاز قرآن کریم، ظرافت های بلاغی در آیات این کتاب آسمانی است که از دیرباز مورد توجه علما و دانشمندان علوم قرآنی بوده است. یکی از مباحث بلاغی قرآن کریم سبک شناسی است که با بهره گیری ... بیشتر

مقاله پژوهشی

شیوه‌های ارتباط کلامی پیامبران (ع) در سوره مبارکه غافر بر اساس الگوی ارتباط کلامی یاکوبسن

فاروق نعمتی؛ بهنام فعلی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 166-187

https://doi.org/1022034/sshq.2023.367012.1222

چکیده

ارتباطات کلامی که قدمتی به درازای عمر بشر دارد، از همان ابتدا در آموزه‌های دینی پیامبران الهی، محل تأکید و توجه بوده و آنان طی رسالت خود برای هدایت اقوام خود و نیز تأکید بر کلام و اثبات حقانیت خود، گریزی ... بیشتر ارتباطات کلامی که قدمتی به درازای عمر بشر دارد، از همان ابتدا در آموزه‌های دینی پیامبران الهی، محل تأکید و توجه بوده و آنان طی رسالت خود برای هدایت اقوام خود و نیز تأکید بر کلام و اثبات حقانیت خود، گریزی از کاربرد آن نداشته‌اند. در عصر حاضر نیز اندیشمندانی نظیر رومن یاکوبسن با رویکردی علمی به بررسی ساختار کمی و کیفی ارتباطات کلامی پرداخته‌اند. جستار حاضر به دلیل اهمیت اصل نبوت و نیز قابلیت‌های ارتباطات کلامی در تغییر افکار و عقاید و سبک زندگی و به طور کلی هدایت و سعادت انسان‌ها، و از همه مهم‌تر ظرفیت‌های نظریه ارتباطات کلامی یاکوبسن در تحلیل متون دینی؛ ارتباطات کلامی پیامبران (ع) به مثابه یکی از مهم‌ترین ابزارهای انجام رسالت را بر اساس این نظریه مطرح و شناخته شده علمی بررسی کرده، کارکردها و نقش‌های شش‌گانه زبانی از دید یاکوبسن را در بخشی از قرآن کریم، شامل گزیده‌ای از آیات سوره مبارکه غافر که پیامبران (ع) در آن با اقوام خود سخن گفته‌اند و نیز سخنان اقوام پیامبران (ع) با ایشان به صورت گزینشى، واکاوی نموده است. هدف پژوهش، درک و دریافت بهتری ازکلام هدایت بخش پیامبران (ع)، به روش توصیفى_تحلیلی و با رویکرد زبان‌شناسی بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد علی‌رغم حضور قدرتمند همه نقش‌های کلامی در ارتباطات کلامی پیامبران الهی با اقوام خود، نقش ترغیبی و ارجاعی زبان نسبت به سایر نقشهاى زبانى پررنگ‌تر است. دلیل غلبه نقش ارجاعی را می‌توان در رسالت هدایت پیامبران (ع) و ویژگی تعلیمى و آگاهی بخشى سخنان و نقش رهنمودی ایشان جست و دلیل برجستگی نقش ترغیبی را با مخاطب‌محور بودن کلام ایشان مرتبط دانست.

مقاله پژوهشی

الگوی ارتباط موثر در سوره مبارکه نمل (مطالعه موردی حضرت سلیمان و ملکه سبا)

طاهره محسنی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 188-210

https://doi.org/1022034/sshq.2022.362685.1208

چکیده

اهتمام به مسئله ارتباط مؤثر، موضوعی است که همواره به عنوان اصلی مهّم در تعاملات بشری بهشمار میرود؛ زیرا انسان موجودی اجتماعی است که به واسطه تعامل با دیگران تعریف میشود. برقراری ارتباط مؤثر، ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تحلیل بُعد عاطفی نظام گفتمانی داستان حضرت آدم (ع) با تکیه‌بر فرآیندهای عاطفی- معنایی

سید مرتضی صباغ جعفری؛ سمیرا حیدری راد

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 211-229

https://doi.org/1022034/sshq.2023.368267.1228

چکیده

خداوند متعال برای هدایت بشر از شیوه‌های مختلفی بهره جسته است. یکی از این شیوه‌ها، بیان سرگذشت پیامبران در قالب داستان‌های قرآن است. داستان حضرت آدم(ع) از جمله داستان‌های کوتاه قرآنی است که خداوند به ... بیشتر خداوند متعال برای هدایت بشر از شیوه‌های مختلفی بهره جسته است. یکی از این شیوه‌ها، بیان سرگذشت پیامبران در قالب داستان‌های قرآن است. داستان حضرت آدم(ع) از جمله داستان‌های کوتاه قرآنی است که خداوند به زیبایی و با بیانی شیوا در سوره‌های مختلف آن را به تصویر کشیده است. نشانه معناشناسیِ گفتمان فرآیندی جهت‌مند است که در آن نشانه‌ها با توجه به هستی خود از موقعیتی ویژه برخوردار می‌شوند همین امر نشانه‌ها را عاطفی، فرهنگی و حسی_ادراکی می‌سازد و در نهایت مجموعه این عناصر در فضای گفتمان، فرآیند انتقال معنا را فراهم می‌سازند. این مقاله با بهره‌گیری از رویکرد نشانه_معناشناسی، و با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی و تطبیق بُعد عاطفی در نظام‌های نشانه‌ای آیات مربوط به داستان حضرت آدم (ع) و چگونگی شکل‌گیری فرآیند گفتمان عاطفی پرداخته‌است. هدف پژوهش حاضر دریافت معنا در سطوح متفاوت گفتمان عاطفی و تعامل میان ابعاد حسی_ادراکی و عاطفی است. درنتیجه؛ تحلیل نشانه_معناشناسی گفتمان عاطفی آیات داستان حضرت آدم(ع) نشان می‌دهد که مهم‌ترین سازوکارهای عاطفی که در نشانه‌های این داستان به چشم می‌خورد افعال مؤثر، آهنگ و نمود، صحنه‌های عاطفی یا صحنه‌پردازی عاطفی و کنش‌زایی است. تعامل میان افعال مؤثر در گفتمان این داستان راه را برای ایجاد فضای عاطفی یا تولید بار عاطفی فراهم می‌سازد در نتیجه شاهد شکل‌گیری فضای عاطفی اندوه، تأسف، تمرد و اغوا هستیم. همچنین کوبش موسیقیایی که در این گفتمان با آن مواجه هستیم در جسم ‌شوش‌گر احساس سنگینی و اندوه را به وجود می‌آورد و در نتیجه همین احساس است که فضای عاطفی افسوس را بر گفتمان حاکم می‌سازد.

مقاله پژوهشی

واکاوی حوزه معناشناسی طاقت در قرآن (بر اساس روابط هم‌نشین و متقابل)

مهدی عبادی؛ محمد مختاری

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 230-252

https://doi.org/1022034/sshq.2022.363108.1211

چکیده

رویکرد همزمانی معناشناسی، تلاشی در جهت بازنمایی واژگان مفاهیم قرآنی است؛ زیرا واژگان در قرآن معنای حقیقی خود را از مجموع ارتباطات بینامتنی به صورت شبکه معنایی آشکار می‌نمایند. نوشتار حاضر در پی آن است ... بیشتر رویکرد همزمانی معناشناسی، تلاشی در جهت بازنمایی واژگان مفاهیم قرآنی است؛ زیرا واژگان در قرآن معنای حقیقی خود را از مجموع ارتباطات بینامتنی به صورت شبکه معنایی آشکار می‌نمایند. نوشتار حاضر در پی آن است که نخست به بررسی ریشهای ماده «طوق» لغت و کاربردهای آن در قرآن بپردازد. پس از آن مفاهیم هم‌نشین و متقابل ماده طاقه مورد مطالعه قرار خواهد گرفت. رویکرد گزینش مفاهیم هم‌نشین، از میان واژگانی است که دارای قرابت معنایی با کلمه «طاقت» هستند. جستجوی داده‌های قرآنی نشان داد که واژگانی همچون «مبتلیکم، تُحمّلنا، اصراً، بخلو، وسع و یکلّف» هم‌نشین‌های اولیه ماده طاقه هستند که در مولّفه‌های معنایی رنج، مشقّت و سختی اشتراک دارند. در مرحله ثانویه، هر کدام از این 6 کلمه که ضمن قرابت معنایی با «طاقه» هم‌نشین بودند، در برخی آیات با واژگانی هم‌نشین شده‌اند که خود در دایره مؤلفه‌های معنایی طاقت قرار می‌گیرند. سپس با استفاده از مؤلفه تقابل معنایی به تبیین چهار ماده «یسر، خفف، رفق و هون» پرداخته شد و برآیند مفاهیم این 4 ماده آسانی، راحتی و سبکی است که ضمن تقابل با معنای مشقّت و سختی در طاقت، سبب اطمینان به دخالت قیود مذکور در کنار توانایی در معنای طاقت خواهند بود. لازم به ذکر است نوشتار حاضر با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و روش توصیفی_تحلیلی به رشته تحریر درآمده است.

مقاله پژوهشی

نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌های سورة مبارکة النازعات با تکیه‌بر نظریة رولان بارت

نیلوفر زریوند؛ علی پیرانی شال؛ زهره ناعمی؛ علی اسودی؛ سودابه مظفری

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 253-275

https://doi.org/1022034/sshq.2023.362102.1230

چکیده

نشانه‌شناسی لایه‌ای در سطح متون گسترده ادبی، با تحلیل روابط بینامتنی و همنشینی میان لایه‌های معنایی برخاسته از رمزگان‌ها، به شکوفاسازی استعداد نهفته متن میپردازد تا معانی نهفته آن را آشکار ... بیشتر نشانه‌شناسی لایه‌ای در سطح متون گسترده ادبی، با تحلیل روابط بینامتنی و همنشینی میان لایه‌های معنایی برخاسته از رمزگان‌ها، به شکوفاسازی استعداد نهفته متن میپردازد تا معانی نهفته آن را آشکار سازد. رمزگان، به گفته رولان بارت، به پنج دسته هرمنوتیکی، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی تقسیم شده و از ستونهای اصلی تحلیل متن و شناخت معانی آن به شمار میرود. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌های سوره نازعات پرداخته با این هدف که معانی ضمنی آن را متناسب با مقتضیات جامعه امروز، کشف نموده و قابلیتهای سوره را برای تفسیر بر اساس پیشرفتهای روز افزون انسان در عرصه تکنولوژی در قرن بیست ویکم و یا دوران آخرالزمان شکوفا سازد. بر این اساس، چنین نتیجه‌گیری شده که رمزگان‌ هرمنوتیکی، معمای سوره را مبنی بر وقوع قیامت و زنده شدن مردگان مطرح میکند، رمزگان‌های کنشی موهبت‌های الهی در حق انسان، اعمال گناهکاران و نیز جدال موسی و فرعون را بیان کرده، رمزگان‌های معنایی فناوری‌های پیشرفته و قدرت انسان را در آخرالزمان و رمزگان‌های نمادین دنیای دو قطبی را به تصویر می‌کشد و درنهایت رمزگان‌های فرهنگی بر اساس داستان موسی و فرعون، تشویق به دوری از تکبر در انسان می‌کند. لایه‌های معنایی ایجادشده از این رمزگان‌ها دورانی را به تصویر میکشد که انسان به سطح بالایی از قدرت و خلقت دست پیدا کرده تا جایی که خدایی جز خود را قبول ندارد، در چنین حالتی، سوره نازعات دعوت به شناخت رسالت انسان در هستی و دوری از تکبّر میکند تا هدف از خلقت را درک کرده و دچار عاقبتی نافرجام نگردد.

مقاله پژوهشی

خوانش گفتمان داستان قرآنی حضرت نوح(ع) با تکیه بر نظریۀ کنش ارتباطی یورگن هابرماس

حجت اله فسنقری؛ مهدی یاری؛ مسعود سلمانی حقیقی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 276-292

https://doi.org/1022034/sshq.2023.370848.1235

چکیده

نظریه کنش ارتباطی یک طرح انتقادی_اجتماعی برای رسیدن به تفاهم که نخستین بار توسط یورگن هابرماس در سال 1982م نوشته شده است؛ بر اساس این نظریه، کنشگران به منظور رسیدن به یک درک و همکاری مشترک، از طریق استدلال ... بیشتر

مقاله پژوهشی

جایگاه قرآن در رفتار و عملکرد سردار شهید قاسم سلیمانی

اسماعیل اسلامی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، صفحه 295-314

https://doi.org/1022034/sshq.2022.362974.1210

چکیده

یکی از مکاتب فکری مهم عصر کنونی مکتب حضرت امام خمینی (ره) است که مبتنی بر اسلام، قرآن و آموزههای الهی است و افراد زیادی را به سوی خود جذب کرده ‌است. سردار شهید حاج قاسم سلیمانی از جمله افرادی است که خروجی ... بیشتر

شیوه برخورد ترجمه‌های فارسی قرآن با برگردان ادوات «قد، ربّ، کم» با تأکید بر ترجمه مشکینی، خرمشاهی، فولادوند و الهی‌قمشه‌ای

حسین خانی کلقای؛ فاطمه سواری

دوره 6، شماره اول ، شهریور 1401، ، صفحه 119-140

https://doi.org/1022034/sshq.2022.330727.1147

چکیده

فهم درست و دقیق متون بهویژه متن اعجازآمیز قرآن کریم نیازمند رمزگشایی از واژگان و ادواتی است که زنجیره کلام را تشکیل میدهند، که عدم توجه کافی به این امر، موجب درک نادرست مفهوم آیات و لغزش بسیاری ... بیشتر

دیدگاه انتقادی علامه طباطبائی در لغت شناسی المفردات راغب مورد مطالعه: سوره های مائده و انعام

مجید صادقی مزیدی؛ شهربانو قنبری

دوره 6، شماره اول ، شهریور 1401، ، صفحه 99-118

https://doi.org/1022034/sshq.2022.322569.1135

چکیده

یکی از منابع مهم و مورد نیاز مفسران در تفسیر آیات قرآن ، کتاب های لغت است و می توان از میان کتاب های لغت سده چهارم هجری ، به کتاب ارزشمند مفردات راغب اصفهانی; اشاره نمودکه همواره مورد توجه مفسرانی همچون ... بیشتر

معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن؛ تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و نگاهی نو به مسأله

کاوس روحی برندق؛ احمد امین یوسفی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 84-107

https://doi.org/1022034/sshq.2023.369593.1232

چکیده

بازخوانی انسجام ساختاری قرآن کریم در پرتو نظریه نظم متقارن از دیدگاه ریموند فرین (مطالعه موردی سوره یوسف)

حمیدرضا فاضلی؛ بمانعلی دهقان منگابادی؛ احمد زارع زردینی؛ محمدعلی حیدری مزرعه آخوند

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 9-34

https://doi.org/1022034/sshq.2023.365093.1217

چکیده

معناشناسی واژه «جُناح» در قرآن کریم بر مبنای رویکرد ساخت‌گرا

یدالله رفیعی؛ لیلا جدیدی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 60-83

https://doi.org/1022034/sshq.2022.367904.1227

چکیده

مقاله پژوهشی

مفهوم شناسی تاریخی تدبر در تفاسیر فریقین

محمد سبحانی یامچی؛ حمید نصرتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 شهریور 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.342818.1153

چکیده

قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر اکرم(ص) را تلاوت و تعلیم کتاب و حکمت و هدف از نزول آن را تبیین آیات می‌داند. در برخی آیات ضمن دعوت به تدبر در قرآن، از اینکه عده‌‌ای نگاه تدبرانه به آیات ندارند مورد مذمت و ... بیشتر قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر اکرم(ص) را تلاوت و تعلیم کتاب و حکمت و هدف از نزول آن را تبیین آیات می‌داند. در برخی آیات ضمن دعوت به تدبر در قرآن، از اینکه عده‌‌ای نگاه تدبرانه به آیات ندارند مورد مذمت و توبیخ واقع شده‌اند. با توجه به تعدد معانی تدبر در نگاه لغت دانان، همین اختلاف در نگاه مفسران به آیات تدبر نیز دیده می‌شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی و تحلیل تطور معنایی تدبر در تفاسیر فریقین برآن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی با ابزار کتابخانه‌ای بسیاری از تفاسیر فریقین از صدر اسلام یعنی قرن اول تا عصر حاضر را بررسی کرده تا مشخص کند برداشت مفسران از کلمه تدبر همان معنای لغویون بوده و یا غیر آن مراد است و اینکه تدبر در تفاسیر شیعه و اهل سنت چه تطور معنایی داشته است. با عنایت به ارزیابی دیدگاه مفسران در معنای تدبر از قرن دو تاکنون شانزده معنی برای تدبر ارائه شده است که عبارتند از: 1. استماع 2. توجه 3. تفکر 4. توجه و بررسی عاقبت و نتیجه امور 5. ژرف‌نگری 6. غور 7. مکاشفه 8. تأمل 9. تفهم 10. ارتباط آیات با یکدیگر 11.پشت سر هم فهمیدن آیات 12. بصیرت و بینش عمیق 13. بررسی و وارسی در معانی و مفاهیم قرآن 14. به دیدة دل نظر کردن 15. فکر و نظر 16. توجه به بلاغت. اگرچه مفاهیم ارائه شده از تدبر در قرآن طی زمان‌های گذشته (از عصر نزول تاکنون) دچار تغییراتی شده، اما می‌توان برداشت کرد که این مفاهیم با همدیگر تناسب و ارتباط دارند. چنانچه هر کسی که کلام الهی را بشنود و این شنیدن همراه با نگرش قلبی و با تامل و ژرف‌نگری و به دور از پیش فرض‌های ذهنی باشد، می‌تواند به عاقبت و نتیجه کلام الهی و غرض اصلی آیات و سوره‌های قرآن دست یابد و هدایت شود.

مقاله پژوهشی

تبارشناسی و بررسی سیر تحول معنایی واژه دخیل «صلیب »

مجتبی نوروزی؛ مهناز تفقدی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آبان 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.352770.1175

چکیده

«صلیب» به نظر عده‌ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش ... بیشتر «صلیب» به نظر عده‌ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش تغییراتی شده است. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که این واژه دارای خاستگاه ایرانی بوده و در زبان عربی تحول معنایی داشته و فهم آن تأثیر زیادی بر فهم و درک کلام الهی دارد. این پژوهش با روش تاریخی و تحلیلی و با هدف بررسی خاستگاه تاریخی و تبارشناسی واژه «صلیب»، سیر تحول معنایی آن در زبان عربی و کاربست تاریخی مشتقات واژه «صلیب» را در بافت آیات قرآن مورد تحلیل قرار می دهد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که واژه معرّب «صلیب» از ریشه فارسی «چلیپا» است که به عنوان نماد خورشید‌پرستی از تمدن باستان ایرانیان گرفته شده و در اکثر تمدن‌های باستانی مورد استفاده بوده است. این نماد طی تطورات دینی و فرهنگی در تمدن‌ها و قومیت‌های گوناگون ابتدا به «چوبه‌دار» اطلاق گرفته و پس از مصلوب شدن حضرت عیسی(ع) به عنوان نماد مقدس و انحصاری مسیحیان شناخته شده است. سپس با راه یافتن به زبان عربی به مفاهیم «سختی»، «استخوان کمر» و «به دار آویختن» نیز تطور معنایی پیدا کرده است. در قرآن کریم نیز به دو مفهوم «استخوان کمر مرد» و «به دار آویخته شدن» در مشتقات مختلفی به کار رفته است .

مقاله پژوهشی

بررسی هم معنایی چهار جفت از اسماء حسنای خداوند دربافت آیات قرآن، با رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای

محمدجواد توکلی خانیکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آبان 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.349271.1165

چکیده

در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی معانی واژگان مترادف قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرار ‌گرفته ‌است؛ لذا بحث ترادف از پربسامدترین ارتباطات معنایی ... بیشتر در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی معانی واژگان مترادف قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرار ‌گرفته ‌است؛ لذا بحث ترادف از پربسامدترین ارتباطات معنایی قرآن کریم است و اهمیت ویژه‌ای در دانش معناشناسی دارد. مطالعه‌ی ترادف می‌تواند پرده از برخی زوایای حکمتِ گزینش واژگان مترادف برگیرد. این مهم در مدل تحلیل مؤلفه‌ای اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد؛ و گستره مفهومی یک واژه را منوط به اجزایی محدودتر به نام مؤلفه‌های معنایی می‌کند. که با تجزیه و تحلیل آن همانندی و تغایر بین واژه‌های مرتبط محرز و آشکار می‎شود. و نقش بی‌بدیلی درتبیین هم‎‌معنایی دارد. این مقاله با کاربست این فرضیه کاربردی معناشناختی، به بررسی ویژگیهای چهار جفت از اسماء حسنای خداوند پرداخته است؛ و اشتراکات و افتراقات هر یک از چهار جفت منتخب را باز می‌نماید. و شرایط خاص و تمایز محیط زبانی آنها را تبیین و تشریح می‌کند. بررسی‌ها حاکی است: از بین اسماء مترادف، یکی می‌تواند در بافت و محیط زبانی مشخص معنای متناسب با آن بافت را افاده کند. و مشعر به مؤلفه‌هایی خاص باشد. لذا از یک طرف امکان جابجایی آن اسم با دیگر اسمهای مترادفاتش نیست. و از طرف دیگر همه مؤلفه‌های یک اسم در یک آیه مراد خداوند است. زیرا ناسازگار با بلاغت قرآن است؛ و باعث انحراف معنایی از مراد متکلم می‌شود.

مقاله پژوهشی

«نگره‌ای به انسجام درون متنی آیات قرآنی، با تکیه بر تأثیرگذاری ظرافت‌های بیانی در انتقال مفاهیم»

مسعود اقبالی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آذر 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.351188.1169

چکیده

انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوه‌های تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازی‌های ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد ... بیشتر انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوه‌های تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازی‌های ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد و گاه از همنشینی هدفمند واژگان و عبارات در کنار هم، به منظور القای مفهوم خاصی به مخاطب صورت می‌گیرد که این شیوه بر اساس رویکرد درون متنی و چگونگی ساختار جملات و عبارات در آیات کریمه نشانگر ظرافت‌های بیانی این کتاب آسمانی است. بر همین اساس وقتی از زاویه تناسب لفظ و معنا به قرآن کریم به عنوان بخشی از معماری سخن نگریسته می‌شود، به چینش منظم و قاعده‌مند واژگان و عبارات و مجموعه به‌هم پیوسته‌ای از الفاظ بر می‌خوریم که در ورای آنها اقیانوسی از معانی ظریف و نکته‌های دقیق نهفته است. پژوهش حاضر با تحلیل ساختار جملات و بارِ معنایی خاص واژگان، جهت دستیابی به معنا و مقصود واقعی قرآن، آیات کریمه را بر اساس رویکرد درون متنی مورد مطالعه قرار می-دهد. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی، تناسب لفظ و معنا، فراتر از جنبه موسیقایی واژگان، از منظر درون متنی و با توجه به نقش هدفمند واژگان و ساختار جملات و عبارات در ارائه مفهومی خاص به مخاطب و در راستای تبیین جلوه‌ای از ظرافت‌های بیانی قرآن کریم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مقاله پژوهشی

بررسی آراء مفسران پیرامون آیات مشتمل بر «ما أَدْراک...‏»، و میزان ارتباط آن با علم نبوی

زهره اخوان مقدم؛ زهرا قطبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.353666.1180

چکیده

یکی از اسلوب‌های ادبیِ مختص قرآن، اسلوب «ما أَدْراک...‏» است که در عصر نزول به‌کار می‌رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده‌اند و بعدها مورد توجه نبوده‌است؛ لذا تبیین معنای این اسلوب ... بیشتر

مقاله پژوهشی

مبانی سبک شناخت علامه طباطبایی درعدول از سیاق در تفسیر المیزان

حمید جلیلیان؛ محمد سبحانی یامچی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.377281.1250

چکیده

چکیدهتوجه به اصل و قاعد سیاق در رسیدن به مراد الاهی در تفسیر قرآن یکی از قواعد تفسیری است که برخی از مفسران به آن توجه دارند. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که توجه ویژه‌ای به قاعده سیاق داشته و در ... بیشتر

مقاله پژوهشی

رهیافتی سبک شناسانه به فن ایجاز حذف در سوره مبارکه کهف

بهمن هادیلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.357093.1197

چکیده

شناخت و شفاف سازی سبک هر اثری کمک شایانی به دریافت و برداشت صحیح از درونمایه آن می‌نماید. قرآن کریم به عنوان یک متن خاص ادبی حاوی فنونی است که شناسایی سبک آنها و موقعیت کاربردی آنها نقش بسزایی در ظهور ... بیشتر

عداد دوره‌ها	6
تعداد شماره‌ها	11
تعداد مقالات	121
تعداد نویسندگان	208
تعداد مشاهده مقاله	84,368
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	28,284
نسبت مشاهده بر مقاله	697.26
نسبت دریافت فایل بر مقاله	233.75
تعداد مقالات ارسال شده	280
تعداد مقالات رد شده	130
درصد عدم پذیرش	46
تعداد مقالات پذیرفته شده	109
درصد پذیرش	39
زمان پذیرش (روز)	119
تعداد پایگاه های نمایه شده	8
تعداد داوران	72

دوره 6 (1401)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

به سامانه دو فصلنامه «مطالعات سبک شناختی قرآن کریم» خوش آمدید

به اطلاع پژوهشگران گرامی می رساند مجله" مطالعات سبک شناختی قرآن کریم" از شمار اول سال 1399 طبق ارزیابی وزارت علوم تحقیقات و فناوری دارای رتبه "ب" است

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط