دو فصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم

در این دوفصلنامه، مقاله‌هایی که در یکی از حوزه‌ سبک شناسی متون قرآنی و تفسیری نگاشته شده باشد، منتشر می‌شود. اهم محورها و اهداف دوفصلنامه مطالعات سبک شناختی قرآن کریم در این فصلنامه مقالات پژوهشی ، ترویجی و مروری پذیرفته می شود. این نشریه با مشارکت و همکاری انجمن قرآن و عهدین ایران منتشر می شود کلیه مراحل دریافت، داوری، بازنگری، پذیرش و یا عدم پذیرش و در نهایت انتشار مقالات از طریق سایت مجله صورت می‌پذیرد.
این دو فصلنامه دارای دسترسی آزاد است. فایل PDF متن تمام مقالات منتشر شده در سایت نشریه موجود است می‌توانید به صورت رایگان آن را دانلود نمایند.
این نشریه با احترام به قوانین اخلاق در نشریات تابع قوانین کمیته اخلاق در انتشار (COPE) می باشد و از آیین نامه اجرایی قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در آثار علمی پیروی می نماید.
نوع داوری: داوری بسته (داوران و نویسندگان نمی توانند مشخصات یکدیگر را مشاهده کنند)
سرقت ادبی: جهت پیشگیری از سرقت ادبی از نرم افزار سمیم نور استفاده می‌شود
نمودار مربوط به روند پذیرش مقاله در نشریه سبک شناسی قرآن کریم
حقوق معنوی: کلیه حقوق معنوی اثر متعلق به نویسنده است
آدرس ایمیل نشریه : khoy.journal@gmail.com
راه‌های برای برقراری ارتباط با دفتر نشریه: تلفن: 36347424-044 ( پاسخگویی: شنبه تا چهارشنبه) از طریق ایمیل نشریه khoy.journal@gmail.com تمام روزهای هفته و پاسخگویی در اولین فرصت
نشانی دفتر مجله: خوی- انتهای بلوار امام صادق (ع) –دانشکده علوم قرآنی خوی کدپستی: 5816783314

مقاله پژوهشی

نقد و بررسی روش مفسران در تفسیر آیه﴿تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِیهِنَّ... ﴾(اسراء/44)

ایوب امرائی؛ محمد هادی سیفی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171467

چکیده

آیه کریمه ۴۴ سوره اسراء، که به تسبیح عمومی موجودات اشاره دارد، بدلیل در بر داشتن ابعاد عمیق کلامی و عرفانی، مباحث فراوان و بعضاً متعارضی را میان مفسرین برانگیخته است. برخی مفسرین با استناد به براهین عقلی ... بیشتر آیه کریمه ۴۴ سوره اسراء، که به تسبیح عمومی موجودات اشاره دارد، بدلیل در بر داشتن ابعاد عمیق کلامی و عرفانی، مباحث فراوان و بعضاً متعارضی را میان مفسرین برانگیخته است. برخی مفسرین با استناد به براهین عقلی امکان تسبیح حقیقی برای موجودات را منتفی دانسته و دلالت آیه را بر تسبیح حالی و مجازی اثبات نمودهاند که با ظاهر بسیاری از روایات معتبر در تعارض است. از سوی دیگر تنی چند از مفسران معتقدند همه مخلوقات عالم دارای علم، شعور و حیات بوده و مقصود از تسبیح، تسبیح حقیقی است. یکی از راههای کشف معنای حقیقی و صحیح آیه، تفحص از روش تفسیری صحیحی است که بر قواعد و اصول تفسیری استوار باشد. این پژوهش بر آن است تا با بهرهگیری از روش توصیفی_تحلیلی و مقایسه تطبیقی روش تفسیری تفاسیر معتبر، از مهمترین تفاسیر فریقین در انواع گرایشهای روایی، کلامی و عرفانی کاملترین دیدگاه و علل آنرا شناسایی نماید. بر این اساس، نتایج به دست آمده حکایت از آن دارد که روش تفسیری علامه طباطبایی(ره) در تفسیر المیزان به سبب کاربست اصول و قواعد صحیح تفسیری از قبیل «تفسیر قرآن به قرآن»، «تدبر در سیاق آیه»، «به کارگیری روش عقلی در استدلالات کلامی»، «استناد روایی و همسویی دیدگاه با روایات معتبر موجود در ذیل آیه»، جامع ترین روشها به شمار میآید.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

خوانش معناشناسانۀ واژۀ «زَقُّوم» در قرآن کریم با تکیه برروابط همنشینی و جانشینی

مجید محمدی؛ فهیمه قربانی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171470

چکیده

معناشناسی روشی ساختارگرا برای مطالعه معنای دقیق واژه‌ها در نظام زبان است. در این دانش، حوزه‌های معنایی واژگان با بررسی همنشین‌ و جانشین‌های واژه‌ها تعیین می‌شوند. این دانش در بررسی واژه‌های قرآنی ... بیشتر معناشناسی روشی ساختارگرا برای مطالعه معنای دقیق واژه‌ها در نظام زبان است. در این دانش، حوزه‌های معنایی واژگان با بررسی همنشین‌ و جانشین‌های واژه‌ها تعیین می‌شوند. این دانش در بررسی واژه‌های قرآنی و کشف لایه‌های پنهان معنایی آنها نقش برجسته‌ای دارد، مقاله حاضر قصد دارد با رویکرد معناشناسی بر اساس محورهای همنشینی و جانشینی به روش توصیفی_تحلیلی به بررسی واژه «زقُّوم» درقرآن کریم بپردازد، تا بدین وسیله مؤلفههای معنایی آن را استخراج کند. واژه «زَقُّوم» 3 مرتبه در قرآن کریم آمده و دارای بار معنایی منفی و تصویرساز عذابی سخت و سرانجامی شوم است؛ بنابراین، استعمال قرآنی آن به حوزه عذاب و جهنمیان اختصاص دارد. در روند تحقیق مشخص شده که واژه‌های «شَجَر»، «فتنة»، «نُزُل»، «جَحیم»، «طَعام»، «طَلع»، «آکُل» و «حَمِیم»، رابطه همنشینیِ مکملی و اشتدادی با واژه قرآنی «زَقُّوم» دارند. واژه «شَجَر» پربسامدترین واژه همنشین «زَقُّوم» است که در تعیین واژگان جانشینش نقش بسزایی را ایفا می‌کند، رابطه «زَقُّوم» در محور جانشینی شامل واژه‌های «خَبِیث و مَلعُون» است. مفاهیم «خوراک و غذا، آزمایش، وسیله پذیرایی، اختصاص به جهنمیان، آتش، عذاب، طرد شده از رحمت، فساد و ناپاکی» مؤلفه‌هایی معنایی «زَقُّوم» براساس رویکردی معناشناسانه می‌باشند. هسته معنایی «زَقُّوم» عذاب جهنمیان است که بقیه مؤلفه‌های معنایی حول آن می‌چرخند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

کاربست انسجام پیوندی در تحلیل موارد اختلافی مفسرین قرآن کریم (بررسی موردی: آیه 154 سوره انعام در تفسیر ابن کثیر )

مجتبی ترکاشوند؛ جهانگیر امیری؛ محمد نبی احمدی؛ شهریار همتی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171472

چکیده

در قرآن کریم، جملات به واسطه‌ی لوازمی به یکدیگر پیوند خورده که باعث انسجام و پیوستگی آیات و سور می‌گردند. از عوامل نقش آفرین در زیبایی‌های آن و کشف ظرافت‌ها و لایه‌های پنهان آن، مسئله انسجام و پیوستگی ... بیشتر در قرآن کریم، جملات به واسطه‌ی لوازمی به یکدیگر پیوند خورده که باعث انسجام و پیوستگی آیات و سور می‌گردند. از عوامل نقش آفرین در زیبایی‌های آن و کشف ظرافت‌ها و لایه‌های پنهان آن، مسئله انسجام و پیوستگی است. این موضوع را می‌توان در حوزه زبانشناسی جدید تحت عنوان انسجام متنی که توسط هالیدی و رقیه حسن در سال 1976 مطرح گردید، مورد بررسی و مطالعه قرار داد. آن‌ها ارتباط معنایی، لفظی، نحوی و منطقی اجزای متن را «انسجام» و هماهنگی کلی آن‌ها را در محور عمودی «پیوستگی» نامیدند. از مهمترین ابزارهای انسجام، انسجام پیوندی است تا آنجا که تصور متنی بدون حضور ادوات ربطی غیرممکن به نظر می‌رسد. ادات ربط در نظریه هلیدی و حسن به عنوان یک عنصر جداگانه در کنار عناصر دستوری و واژگانی، با عنوان عناصر پیوندی ذکر شده است. هر متنی که فاقد این عنصر باشد متنیت خود را از دست می‌دهد. آیه 151 سوره مبارکه انعام از موارد اختلافی مفسرین از جمله ابنکثیر است که عامل اختلاف، حرف «ثمّ» به عنوان عنصر ربط و پیوند ساز است. در این پژوهش بر آنیم تا با روش توصیفی_تحلیلی به بررسی و تحلیل موارد اختلافی مفسرین و ابن کثیر در این آیه بر اساس نظریه‌ی انسجام پیوندی هلیدی و حسن پرداخته و مشخص نماییم که چگونه می‌توان به دستهبندی و تحلیل موارد اختلافی بر اساس این نظریه پرداخت. یافته‌ها نشان می‌دهد که تحلیل موارد اختلافی مفسرین در این آیه بر اساس نظریه انسجام حاکی از آن است که اعتقاد و عدم اعتقاد به نقش پیوند دهندگی معنایی جملات ما بعد عنصر ربط ثمّ با ماقبل آن عامل اختلاف را نمایان می‌نماید به گونه‌ای که می‌توان آراء آنان را منطبق یا غیر منطبق بر نظریه انسجام دسته بندی کرد.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل شناختی القاگری آواها درآیات حج (بر اساس دیدگاه موریس گرامون)

نورالدین پروین؛ جواد معین؛ سید مجتبی میردامادی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171476

چکیده

زبان مجموعهی از آواهای منظم و به هم پیوسته است که موجب تمایز واژه و معانی آن با واژههای دیگر میشود؛ در واقع آوا بنیادیترین ساختار زبان است؛ چرا که کاربرد متناسب واکه‌ها و همخوان‌ها، پیوند ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

میدان معناشناختی واژه‌های زعم، مریة و ریب در قرآن کریم

علی اکبر نورسیده؛ سید رضا میراحمدی؛ ترابی ابولفضل

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171482

چکیده

یکی از روش‌های معناشناسی، نظریه ایزوتسو است که در حوزه واژگان قرآنی کاربرد دارد. ایزوتسو برای استخراج معنای واژگان، با نگاهی به معنای واژه در شعر جاهلی به تطوّر معنایی توجّه نموده و واژگان کانونی، کلیدی ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

گونه‌شناسی نقشِ سیاق در تفسیر مِن وحی القرآن (از نقش‌آفرینی در تعیین معنا تا خروج از دلالت‌یابی)

حسن اصغرپور؛ روح الله شهیدی؛ حکیم وزیری

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171508

چکیده

«سیاق» از مهم‌ترین عناصر دخیل در فهم مدلول آیات قرآنی است و توجه به آن در فهم دقیق‌تر آیات اثری انکارناپذیر دارد. «سیاق» در یک دسته‌بندی به درون‌متنی (مقالی) و برون‌متنی (حالی) تقسیم می‌شود. ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مفهوم شناسی تاریخی تدبر در تفاسیر فریقین

محمد سبحانی یامچی؛ حمید نصرتی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171511

چکیده

قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر اکرم(ص) را تلاوت و تعلیم کتاب و حکمت و هدف از نزول آن را تبیین آیات می‌داند. در برخی آیات ضمن دعوت به تدبر در قرآن، از اینکه عده‌‌ای نگاه تدبرانه به آیات ندارند مورد مذمت و ... بیشتر قرآن کریم یکی از وظایف پیامبر اکرم(ص) را تلاوت و تعلیم کتاب و حکمت و هدف از نزول آن را تبیین آیات می‌داند. در برخی آیات ضمن دعوت به تدبر در قرآن، از اینکه عده‌‌ای نگاه تدبرانه به آیات ندارند مورد مذمت و توبیخ واقع شده‌اند. با توجه به تعدد معانی تدبر در نگاه لغت دانان، همین اختلاف در نگاه مفسران به آیات تدبر نیز دیده می‌شود. پژوهش حاضر به منظور بررسی و تحلیل تطور معنایی تدبر در تفاسیر فریقین برآن است تا با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد تاریخی با ابزار کتابخانه‌ای بسیاری از تفاسیر فریقین از صدر اسلام یعنی قرن اول تا عصر حاضر را بررسی کرده تا مشخص کند برداشت مفسران از کلمه تدبر همان معنای لغویون بوده و یا غیر آن مراد است و اینکه تدبر در تفاسیر شیعه و اهل سنت چه تطور معنایی داشته است. با عنایت به ارزیابی دیدگاه مفسران در معنای تدبر از قرن دو تاکنون شانزده معنی برای تدبر ارائه شده است که عبارتند از: 1. استماع 2. توجه 3. تفکر 4. توجه و بررسی عاقبت و نتیجه امور 5. ژرف‌نگری 6. غور 7. مکاشفه 8. تأمل 9. تفهم 10. ارتباط آیات با یکدیگر 11.پشت سر هم فهمیدن آیات 12. بصیرت و بینش عمیق 13. بررسی و وارسی در معانی و مفاهیم قرآن 14. به دیدة دل نظر کردن 15. فکر و نظر 16. توجه به بلاغت. اگرچه مفاهیم ارائه شده از تدبر در قرآن طی زمان‌های گذشته (از عصر نزول تاکنون) دچار تغییراتی شده، اما می‌توان برداشت کرد که این مفاهیم با همدیگر تناسب و ارتباط دارند. چنانچه هر کسی که کلام الهی را بشنود و این شنیدن همراه با نگرش قلبی و با تامل و ژرف‌نگری و به دور از پیش فرض‌های ذهنی باشد، می‌تواند به عاقبت و نتیجه کلام الهی و غرض اصلی آیات و سوره‌های قرآن دست یابد و هدایت شود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

بررسی هم معنایی چهار جفت از اسماء حسنای خداوند دربافت آیات قرآن، با رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای

محمدجواد توکلی خانیکی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171530

چکیده

در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی هم‌معانی واژگان قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته ‌است؛ لذا این بحث از پربسامدترین ارتباطات معنایی قرآن ... بیشتر در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی هم‌معانی واژگان قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته ‌است؛ لذا این بحث از پربسامدترین ارتباطات معنایی قرآن کریم است و اهمیت ویژه‌ای در دانش معناشناسی دارد. این گونه مطالعات می‌تواند پرده از برخی زوایای حکمتِ گزینش واژگان هم‌معنا برگیرد. این مهم در مدل تحلیل مؤلفه‌ای اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد؛ و گستره مفهومی یک واژه را منوط به اجزایی محدودتر به نام مؤلفه‌های معنایی می‌کند. که با تجزیه و تحلیل آن همانندی و تغایر بین واژه‌های مرتبط محرز و آشکار می‎شود و نقش بی‌بدیلی درتبیین هم‎‌معنایی دارد. این مقاله با کاربست این فرضیه کاربردی معناشناختی، به روش تحلیل مؤلفه‌ای به بررسی ویژگیهای چهار جفت از اسماء حسنای خداوند پرداخته است؛ و اشتراکات و افتراقات هر یک از چهار جفت منتخب را باز می‌نماید و شرایط خاص و تمایز محیط زبانی آنها را تبیین و تشریح می‌کند. بررسی‌ها حاکی است: از بین اسماء هم‌معنا، یکی می‌تواند در بافت و محیط زبانی مشخص معنای متناسب با آن بافت را افاده کند و مشعر به مؤلفه‌هایی خاص باشد. لذا از یک طرف امکان جابجایی آن اسم با دیگر اسمهای مترادفاتش نیست. و از طرف دیگر همه مؤلفه‌های یک اسم در یک آیه مراد خداوند است. زیرا ناسازگار با بلاغت قرآن است؛ و باعث انحراف معنایی از مراد متکلم می‌شود.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

«نگره‌ای به انسجام درون متنی آیات قرآنی، با تکیه بر تأثیرگذاری ظرافت‌های بیانی در انتقال مفاهیم»

مسعود اقبالی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171534

چکیده

انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوههای تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازیهای ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد ... بیشتر انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوههای تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازیهای ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد و گاه از همنشینی هدفمند واژگان و عبارات در کنار هم، به منظور القای مفهوم خاصی به مخاطب صورت میگیرد که این شیوه بر اساس رویکرد درون متنی و چگونگی ساختار جملات و عبارات در آیات، نشاندهنده ظرافتهای بیانی این کتاب آسمانی است. بر همین اساس وقتی از زاویه تناسب لفظ و معنا به قرآن کریم، به عنوان بخشی از معماری سخن نگریسته میشود، به چینش منظم و قاعدهمند واژگان و عبارات و مجموعه بههم پیوستهای از الفاظ برمیخوریم که در ورای آنها اقیانوسی از معانی ظریف و نکتههای دقیق نهفته است. پژوهش حاضر با تحلیل ساختار جملات و بارِ معنایی خاص واژگان، جهت دستیابی به معنا و مقصود واقعی قرآن، آیات را بر اساس رویکرد درونمتنی مورد مطالعه قرار میدهد. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی، با توجه به گستردگی ظرافتهای بیانی قرآن کریم، صرفآً شواهدی از دو سوره «بقره و نساء» انتخاب شده و تناسب لفظ و معنا در آنها، فراتر از جنبه موسیقایی واژگان، از منظر درونمتنی و با توجه به نقش هدفمند واژگان و ساختار جملات و عبارات در ارائه مفهومی خاص به مخاطب، مورد بررسی قرار گرفته است.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

نقض های اصول همکاری گرایس در سورۀ مجادله

امید جهان بخت لیلی؛ حامد پورحشمتی درگاه؛ فاطمه میرزاخواه رودسری

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171537

چکیده

ارتباطی که بین عناصر و سازه‌های یک پاره‌گفتار وجود دارد، موجب معنامندی کلام می‌گردد. نظریه همکاری گرایس که از آن با عنوان «اصول همکاری» یاد می‌شود، شامل چهار اصل «کمیت»، «کیفیت»، «ارتباط» ... بیشتر ارتباطی که بین عناصر و سازه‌های یک پاره‌گفتار وجود دارد، موجب معنامندی کلام می‌گردد. نظریه همکاری گرایس که از آن با عنوان «اصول همکاری» یاد می‌شود، شامل چهار اصل «کمیت»، «کیفیت»، «ارتباط» و «شیوه بیان» است که هِرْبِرت پِل گرایس، فیلسوف تحلیل زبان (1913-1988) مخاطب را در گفتگو به رعایت این اصول ملزم می‌داند. بر پایۀ این دیدگاه، اگر یک یا هر دو طرف گفتگو از این اصول عدول نمایند، کلام آن‌ها دارای معنای ضمنی و تلویحی می‌گردد. سوره مجادله که از برخی عناصر روایی از جمله مکالمه برخوردار است، قابلیت خوانش از منظر اصول چهارگانه گرایس را دارد. لذا پژوهش حاضر بر آن بوده تا به شیوه توصیفی- تحلیلی، نقض اصول مکالمه‌ای گرایس را در سوره مجادله بررسی کند و از این رهگذر، کارکرد آن نقض‌ها را در ایجاد معانی تلویحی و فرامتنی تحلیل نماید. نتایج حاصل از این جستار بیانگر این مطلب است که نباید چنین پنداشت که عدم رعایت اصول چهارگانه گرایس معنامندی کلام را در سوره مجادله خدشه‌دار می‌سازد، بلکه پیام‌های تلویحی و انگیزه‌های متفاوتی از جمله تعلیم آداب معاشرت، سنجش خلوص نیت اغنیا، هشدار و انذار، اهانت عامدانه، اشاره به صفت اعلمیت خداوند و غیره سبب نقض اصول گرایس در این سوره شده است که گوینده، این شیوه گفتمانی را ضمن کاربست سازوکارهایی همچون کنایه، اغراق، تناسی تشبیه و غیره، تأثیرگذارتر از رد و بدل کردن اطّلاعات با عنایت به ساختار ظاهری کلمات می‌یابد

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

مهندسی زبانی سوره توحید از دیدگاه نظریه نظم عبدالقاهر جرجانی

احمد عارفی؛ جلال مرامی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171538

چکیده

نظریه نظم جرجانی با اعتقاد به وجود اعجاز قرآن کریم در مهندسی زبانی و نظم زبانی قرآن، مهندسی زبانی و نظم زبانی قرآن را در رد نظریه صرفه بررسی می‌کند. او معتقد به چینش ویژه‌ واژگان قرآنی است که حذف واژه‌ای ... بیشتر نظریه نظم جرجانی با اعتقاد به وجود اعجاز قرآن کریم در مهندسی زبانی و نظم زبانی قرآن، مهندسی زبانی و نظم زبانی قرآن را در رد نظریه صرفه بررسی می‌کند. او معتقد به چینش ویژه‌ واژگان قرآنی است که حذف واژه‌ای یا جابجایی موقعیت آن یا جاگذاری واژه‌ای مترادف به جای آن باعث نابودی نظم قرآنی و مقصود متکلم می‌گردد. سوره توحید سوره‌ای است که واژگان آن با توجه به شرایط مخاطب‌های آن به خصوص مخاطب‌های مشرک قریش که باتوجه به درخواست آنان از پیامبر (ص) نازل گردید، طبق چینش خاصی سازمان‌دهی شده‌اند. این مقاله با روش توصیفی تحلیلی و نظریه نظم جرجانی درصدد تحلیل زیبایی-شناسی سوره توحید است تا اشاره کند که سوره توحید به تناسب درخواست مشرکین قریش از پیامبر(ص)، به وحدانیت خدا پرداخته است. خدا در این سوره ذات خود را از خلال فنون بلاغی فعل امر قل در معنای ارشاد، ضمیر منفصل (هو) و دو فصل بلاغی در سیاق مثبت در آیه اول و دوم و ضمیر متصل (له) و وجود دو وصل در سیاق منفی در آیه سوم و چهارم برای اشاره به قطع اتصال الله با موجودات در احدیت، نکره بودن (أحد) اشاره به تعظیم و ناشناخته بودن (الله)، معرفه بودن (الصمد) دلالت بر اختصاص صمدیت به او، تقدیم (له) در آیه چهار اشاره به حصر نفی همتایی برای الله و اثبات آن برای غیر او و حذف مفعول‌به فعل لم‌یلد و لم‌یولد برای اثبات یگانگی الله، پارادوکسی معرفی می‌کند که عقل‌ها از درکش حیران مانده‌اند.

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

تحلیل عبارات متضمّن تحقیر در آیات قرآن با تأکید بر آراء ادبی ـ تفسیری آلوسی

سید مهدی رحمتی؛ فردین جمشیدی مهر؛ مریم محبتی

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171539

چکیده

نزول معجزه خاتم در جغرافیای عربی، بستر تلاش حداکثری دین‌پژوهان و اهل تفسیر در دریافت لطایف معنایی قرآن کریم با ابزار ادبیات عرب را فراهم آورد. کوششی که در تمام عرصه‌های هدایتی کلام وحی با گستره‌ی اعتقادات، ... بیشتر نزول معجزه خاتم در جغرافیای عربی، بستر تلاش حداکثری دین‌پژوهان و اهل تفسیر در دریافت لطایف معنایی قرآن کریم با ابزار ادبیات عرب را فراهم آورد. کوششی که در تمام عرصه‌های هدایتی کلام وحی با گستره‌ی اعتقادات، احکام، اخلاق و مسائل فردی و اجتماعی نمود یافته است. پژوهش کتابخانه‌ای حاضر که به شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «روح المعانی» به عنوان یکی از تفاسیر ارزشمند سده‌های متأخر اسلام با رویکرد جامع و جلوه‌های ادبی ویژه، این مهم را در مورد مطالعاتی آیات متضمّن تحقیر دنبال کرده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که تحقیر اسلوبی غیر قابل انکار در قرآن کریم بوده که با جهت‌گیری و اهدافی چند به کار گرفته شده است. کاربرد حداکثری و هدفمند سیاق و پیوند آن با اسالیب معنابخشِ مفردات قرآنی، مهم‌ترین شیوه‌ای است که نگارنده روح المعانی در تبیین آیات دربردارنده‌ی تحقیر بکار برده است. این رویکرد پراکنده در تفسیر آلوسی از این قرار است: کاربرد ما موصول بجای من، یادکرد اسم ظاهر بجای ضمیر، استفاده از اسم اشاره دلالت کننده بر نزدیک، نکره آوردن اسم، کاربست معنادار حرف جر مِن، ذکر حرف زائد ما، خروج استفهام از معنای حقیقی به معانی مجازی، خروج فعل امر به معانی مجازی و ابهام و پیچش معنایی بجای ایضاح و بیان.

مشاهده مقاله

گونه‌شناسی نقشِ سیاق در تفسیر مِن وحی القرآن (از نقش‌آفرینی در تعیین معنا تا خروج از دلالت‌یابی)

حسن اصغرپور؛ روح الله شهیدی؛ حکیم وزیری

دوره 7، شماره اول ، اردیبهشت 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.171508

چکیده

مشاهده مقاله

معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن؛ تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و نگاهی نو به مسأله

کاوس روحی برندق؛ احمد امین یوسفی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 84-107

https://doi.org/1022034/sshq.2023.369593.1232

چکیده

ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده‌است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد ... بیشتر ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده‌است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می‌دهد که معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن چیست؟ در سه آیه (مومنون، نمل، احقاف) مصداق این ترکیب وعده‌ی حشر، بعث و خروج است. برای پنج مورد دیگر مفسران سه مصداق ارائه کرده‌اند: 1. نوشته‌های پیشینیان یا سخنان و نوشته‌های باطل ایشان، 2. داستان‌های اسطوره‌ای، 3. خرافه و افسانه. در یک مورد باقی مانده، آیه‌ 15 قلم، غالباً تفسیری ارائه نکرده‌اند و به بیان معنای لغوی اکتفا کرده‌اند. این پژوهش با روش تحلیلی و انتقادی در تجزیه و تحلیل دیدگاه‌ها و مستندات مفسران شاخص (طبری، طوسی، طبرسی، زمخشری، فخررازی، رشیدرضا، طباطبایی، ابن‌عاشور، فضل‌الله)، به این نتیجه دست‌یافته که در همه‌ی آیات «اساطیر الاولین» تنها به وعده‌ی بعث، خروج، حشر و نشر در نوشته‌های پیشینیان، اعم از کتب یهود و نصارا و سایر ادیان الهی و اوستا و نوشته‌های قبطیان و هندیان و یونانیان و... اشاره می‌کند. و «آیاتنا» در آیه‌ی 15 قلم، به سوره‌ی حمد برمی‌گردد. مشرکان باور به جهان دیگر، «رب العالمین»، و باور به روز جزا، «یوم الدین»، در آن سوره را «اساطیر الاولین» خوانده‌اند.

بازخوانی انسجام ساختاری قرآن کریم در پرتو نظریه نظم متقارن از دیدگاه ریموند فرین (مطالعه موردی سوره یوسف)

حمیدرضا فاضلی؛ بمانعلی دهقان منگابادی؛ احمد زارع زردینی؛ محمدعلی حیدری مزرعه آخوند

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 9-34

https://doi.org/1022034/sshq.2023.365093.1217

چکیده

یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهشهای نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهشهای مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه ... بیشتر یکی از گونه های قرآن شناسی دهه های اخیر در میان مستشرقان و مسلمانان، پژوهشهای نوین در شناخت ساحت های جدید نظم قرآن کریم است که در این میان پژوهشهای مبتنی بر نظم متقارن توانسته است جایگاه خوبی را در این میان به خود اختصاص دهد. مقاله حاضر با در پیش گرفتن روش توصیفی_تحلیلی، به بررسی رویکرد «ریموند فرین»، قرآن پژوه معاصر خواهد پرداخت. وی با تکیه بر نظریه نظم متقارن به تحلیل بلاغی سوره یوسف میپردازد. این مقاله، نخست به معرفی مفهوم نظم متقارن پرداخته و پس از آن دیدگاه ریموند فرین در نظم سوره یوسف را بیان کرده و به نقد و بررسی آن میپردازد. ریموند فرین سوره یوسف را به یازده بخش تقسیم مینماید و به صورت معکوس میان بخشهای مختلف سوره ارتباط برقرار کرده و یک مدل کلی و فراگیر را از ارتباط بخشهای سوره ارائه میکند. از جمله نقدهایی که بر کار وی وارد است؛ میتوان به عدم ذکر مبانی تقسیمبندی و ارائه تفاسیر اشتباه از سوره یوسف همچون منفی انگاری روح، تمایل یوسف به زلیخا و زندانی کردن سارق جام پادشاه اشاره کرد. از نتایج پژوهش میتوان تبیین بهتر زیبایی ترکیب متن سوره یوسف، توسعه مباحث اعجاز ادبی قرآن کریم و توسعه مباحث متن پژوهی جدید در راستای اثبات عدم تحریف قرآن اشاره نمود.

معناشناسی واژه «جُناح» در قرآن کریم بر مبنای رویکرد ساخت‌گرا

یدالله رفیعی؛ لیلا جدیدی

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 60-83

https://doi.org/1022034/sshq.2022.367904.1227

چکیده

معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار میرود. این ... بیشتر معناشناسی واژگان قرآن کریم از جمله علوم زبانی است که در سالهای اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است و به عنوان یکی از ابزارهای دقیق جهت تشخیص معنای حقیقی کلام وحیانی به شمار میرود. این مقاله در پی آن است با روش توصیفی_تحلیلی معنای اصطلاحی واژه «جُناح»، ویژگی حروف و کارکرد معنای آوای آن، ساختار صرفی، نحوی و بلاغی عباراتی از قرآن کریم که واژه مذکور در آن به کاررفته و در نهایت محور جانشینی و همنشینی واژه مذکور و مشتقات منسوب به آن را با رویکرد معناشناسی مورد بررسی قرار دهد. یافتههای این پژوهش حاکی از آن است با وجود اختلاف نظر بر معرّب و اصیل بودن واژه «جُناح»، انتساب آن به صورت تحول یافته واژه «ویناس» در زبان فارسی باستان قابل قبولتر است. همچنین معنای حروف نیز بیان‌کننده آن است که این واژه کمتر بر معنای مشتقات خود و ریشه «جَنح» دلالت دارد. ساختار آن در آیات به نحوی است که در قالب جملات اسمیه منفی و در آیات مدنی قرآن بیشتر برای بیان مضامین حقوقی، آداب و حدود به کار رفته است. همنشین های آن از تنوع زیادی برخوردار نیست و تنها رابطه همنشینی حاکم بر آنها مکملی است. دو جانشین «إثم» و «حَرج» در ساختاری مشابه برای «جُناح» شناسایی شده که تا حدودی با یکدیگر اختلاف معنا دارند. مشتقات به کاررفته از این واژه با توجه به فضا و ساختار متفاوت با آیات «جُناح»، از روابطی متفاوت تر از «جُناح» با همنشین های خود برخوردارند و همگی در آیاتی با بار معنایی مثبت به کار رفته اند.

نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌های سورة مبارکة النازعات با تکیه‌بر نظریة رولان بارت

نیلوفر زریوند؛ علی پیرانی شال؛ زهره ناعمی؛ علی اسودی؛ سودابه مظفری

دوره 6، شماره دوم ، دی 1401، ، صفحه 253-275

https://doi.org/1022034/sshq.2023.362102.1230

چکیده

نشانه‌شناسی لایه‌ای در سطح متون گسترده ادبی، با تحلیل روابط بینامتنی و همنشینی میان لایه‌های معنایی برخاسته از رمزگان‌ها، به شکوفاسازی استعداد نهفته متن میپردازد تا معانی نهفته آن را آشکار ... بیشتر نشانه‌شناسی لایه‌ای در سطح متون گسترده ادبی، با تحلیل روابط بینامتنی و همنشینی میان لایه‌های معنایی برخاسته از رمزگان‌ها، به شکوفاسازی استعداد نهفته متن میپردازد تا معانی نهفته آن را آشکار سازد. رمزگان، به گفته رولان بارت، به پنج دسته هرمنوتیکی، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی تقسیم شده و از ستونهای اصلی تحلیل متن و شناخت معانی آن به شمار میرود. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی به نشانه‌شناسی لایه‌ای رمزگان‌های سوره نازعات پرداخته با این هدف که معانی ضمنی آن را متناسب با مقتضیات جامعه امروز، کشف نموده و قابلیتهای سوره را برای تفسیر بر اساس پیشرفتهای روز افزون انسان در عرصه تکنولوژی در قرن بیست ویکم و یا دوران آخرالزمان شکوفا سازد. بر این اساس، چنین نتیجه‌گیری شده که رمزگان‌ هرمنوتیکی، معمای سوره را مبنی بر وقوع قیامت و زنده شدن مردگان مطرح میکند، رمزگان‌های کنشی موهبت‌های الهی در حق انسان، اعمال گناهکاران و نیز جدال موسی و فرعون را بیان کرده، رمزگان‌های معنایی فناوری‌های پیشرفته و قدرت انسان را در آخرالزمان و رمزگان‌های نمادین دنیای دو قطبی را به تصویر می‌کشد و درنهایت رمزگان‌های فرهنگی بر اساس داستان موسی و فرعون، تشویق به دوری از تکبر در انسان می‌کند. لایه‌های معنایی ایجادشده از این رمزگان‌ها دورانی را به تصویر میکشد که انسان به سطح بالایی از قدرت و خلقت دست پیدا کرده تا جایی که خدایی جز خود را قبول ندارد، در چنین حالتی، سوره نازعات دعوت به شناخت رسالت انسان در هستی و دوری از تکبّر میکند تا هدف از خلقت را درک کرده و دچار عاقبتی نافرجام نگردد.

مقاله پژوهشی

مفهوم شناسی تاریخی تدبر در تفاسیر فریقین

محمد سبحانی یامچی؛ حمید نصرتی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 24 شهریور 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.342818.1153

چکیده

مقاله پژوهشی

تبارشناسی و بررسی سیر تحول معنایی واژه دخیل «صلیب »

مجتبی نوروزی؛ مهناز تفقدی

مقالات آماده انتشار، اصلاح شده برای چاپ، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آبان 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.352770.1175

چکیده

«صلیب» به نظر عده‌ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش ... بیشتر «صلیب» به نظر عده‌ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش تغییراتی شده است. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که این واژه دارای خاستگاه ایرانی بوده و در زبان عربی تحول معنایی داشته و فهم آن تأثیر زیادی بر فهم و درک کلام الهی دارد. این پژوهش با روش تاریخی و تحلیلی و با هدف بررسی خاستگاه تاریخی و تبارشناسی واژه «صلیب»، سیر تحول معنایی آن در زبان عربی و کاربست تاریخی مشتقات واژه «صلیب» را در بافت آیات قرآن مورد تحلیل قرار می دهد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که واژه معرّب «صلیب» از ریشه فارسی «چلیپا» است که به عنوان نماد خورشید‌پرستی از تمدن باستان ایرانیان گرفته شده و در اکثر تمدن‌های باستانی مورد استفاده بوده است. این نماد طی تطورات دینی و فرهنگی در تمدن‌ها و قومیت‌های گوناگون ابتدا به «چوبه‌دار» اطلاق گرفته و پس از مصلوب شدن حضرت عیسی(ع) به عنوان نماد مقدس و انحصاری مسیحیان شناخته شده است. سپس با راه یافتن به زبان عربی به مفاهیم «سختی»، «استخوان کمر» و «به دار آویختن» نیز تطور معنایی پیدا کرده است. در قرآن کریم نیز به دو مفهوم «استخوان کمر مرد» و «به دار آویخته شدن» در مشتقات مختلفی به کار رفته است .

مقاله پژوهشی

بررسی هم معنایی چهار جفت از اسماء حسنای خداوند دربافت آیات قرآن، با رویکرد تحلیل مؤلفه‌ای

محمدجواد توکلی خانیکی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 28 آبان 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.349271.1165

چکیده

در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی معانی واژگان مترادف قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرار ‌گرفته ‌است؛ لذا بحث ترادف از پربسامدترین ارتباطات معنایی ... بیشتر در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی معانی واژگان مترادف قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرار ‌گرفته ‌است؛ لذا بحث ترادف از پربسامدترین ارتباطات معنایی قرآن کریم است و اهمیت ویژه‌ای در دانش معناشناسی دارد. مطالعه‌ی ترادف می‌تواند پرده از برخی زوایای حکمتِ گزینش واژگان مترادف برگیرد. این مهم در مدل تحلیل مؤلفه‌ای اهمیت ویژ‌ه‌ای دارد؛ و گستره مفهومی یک واژه را منوط به اجزایی محدودتر به نام مؤلفه‌های معنایی می‌کند. که با تجزیه و تحلیل آن همانندی و تغایر بین واژه‌های مرتبط محرز و آشکار می‎شود. و نقش بی‌بدیلی درتبیین هم‎‌معنایی دارد. این مقاله با کاربست این فرضیه کاربردی معناشناختی، به بررسی ویژگیهای چهار جفت از اسماء حسنای خداوند پرداخته است؛ و اشتراکات و افتراقات هر یک از چهار جفت منتخب را باز می‌نماید. و شرایط خاص و تمایز محیط زبانی آنها را تبیین و تشریح می‌کند. بررسی‌ها حاکی است: از بین اسماء مترادف، یکی می‌تواند در بافت و محیط زبانی مشخص معنای متناسب با آن بافت را افاده کند. و مشعر به مؤلفه‌هایی خاص باشد. لذا از یک طرف امکان جابجایی آن اسم با دیگر اسمهای مترادفاتش نیست. و از طرف دیگر همه مؤلفه‌های یک اسم در یک آیه مراد خداوند است. زیرا ناسازگار با بلاغت قرآن است؛ و باعث انحراف معنایی از مراد متکلم می‌شود.

مقاله پژوهشی

«نگره‌ای به انسجام درون متنی آیات قرآنی، با تکیه بر تأثیرگذاری ظرافت‌های بیانی در انتقال مفاهیم»

مسعود اقبالی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 13 آذر 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.351188.1169

چکیده

انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوه‌های تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازی‌های ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد ... بیشتر انسجام درونی قرآن کریم به عنوان یکی از جلوه‌های تناسب لفظ و معنا، گاه برگرفته از همنشینی مجموعه آوایی واژگان است که در ایجاد سطوح معنایی مختلف و تصویرسازی‌های ذهنی برای مخاطب نقش اساسی بر عهده دارد و گاه از همنشینی هدفمند واژگان و عبارات در کنار هم، به منظور القای مفهوم خاصی به مخاطب صورت می‌گیرد که این شیوه بر اساس رویکرد درون متنی و چگونگی ساختار جملات و عبارات در آیات کریمه نشانگر ظرافت‌های بیانی این کتاب آسمانی است. بر همین اساس وقتی از زاویه تناسب لفظ و معنا به قرآن کریم به عنوان بخشی از معماری سخن نگریسته می‌شود، به چینش منظم و قاعده‌مند واژگان و عبارات و مجموعه به‌هم پیوسته‌ای از الفاظ بر می‌خوریم که در ورای آنها اقیانوسی از معانی ظریف و نکته‌های دقیق نهفته است. پژوهش حاضر با تحلیل ساختار جملات و بارِ معنایی خاص واژگان، جهت دستیابی به معنا و مقصود واقعی قرآن، آیات کریمه را بر اساس رویکرد درون متنی مورد مطالعه قرار می-دهد. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی، تناسب لفظ و معنا، فراتر از جنبه موسیقایی واژگان، از منظر درون متنی و با توجه به نقش هدفمند واژگان و ساختار جملات و عبارات در ارائه مفهومی خاص به مخاطب و در راستای تبیین جلوه‌ای از ظرافت‌های بیانی قرآن کریم مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مقاله پژوهشی

بررسی آراء مفسران پیرامون آیات مشتمل بر «ما أَدْراک...‏»، و میزان ارتباط آن با علم نبوی

زهره اخوان مقدم؛ زهرا قطبی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 دی 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2022.353666.1180

چکیده

یکی از اسلوب‌های ادبیِ مختص قرآن، اسلوب «ما أَدْراک...‏» است که در عصر نزول به‌کار می‌رفته و مردمان آن زمان با کارکردهای آن آشنا بوده‌اند و بعدها مورد توجه نبوده‌است؛ لذا تبیین معنای این اسلوب ... بیشتر

مقاله پژوهشی

مبانی سبک شناخت علامه طباطبایی درعدول از سیاق در تفسیر المیزان

حمید جلیلیان؛ محمد سبحانی یامچی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 08 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.377281.1250

چکیده

چکیدهتوجه به اصل و قاعد سیاق در رسیدن به مراد الاهی در تفسیر قرآن یکی از قواعد تفسیری است که برخی از مفسران به آن توجه دارند. علامه طباطبایی از جمله مفسرانی است که توجه ویژه‌ای به قاعده سیاق داشته و در ... بیشتر

مقاله پژوهشی

رهیافتی سبک شناسانه به فن ایجاز حذف در سوره مبارکه کهف

بهمن هادیلو

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 15 اسفند 1401

https://doi.org/1022034/sshq.2023.357093.1197

چکیده

شناخت و شفاف سازی سبک هر اثری کمک شایانی به دریافت و برداشت صحیح از درونمایه آن می‌نماید. قرآن کریم به عنوان یک متن خاص ادبی حاوی فنونی است که شناسایی سبک آنها و موقعیت کاربردی آنها نقش بسزایی در ظهور ... بیشتر

مقاله پژوهشی

ارزیابی تطبیقی سبک‌های تفسیر موضوعی معاصر استنطاقی، تنزیلی، نظریه داده‌بنیاد

نسیم تیموری؛ طاهره محسنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.374503.1239

چکیده

عصر حاضر، دوران شکوفایی سبک‌های مختلف تفسیر موضوعی از جمله رویه استنطاقی، رویه تنزیلی و رویه نظریه داده‌بنیاد است. شناخت این رویه‌ها موجب بهره‌وری بیشتر از آن‌ها و کشف دقیق‌تر نظریه قرآنی می‌شود. ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

معناشناسی واژه‌ی «حَرَفَ» در هندسه معرفتی قرآن کریم

فاطمه شاه علی؛ علی اصغر شعاعی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.377726.1252

چکیده

معناشناسی‌از معانی‌واژه‌هاوجملات، درون نظام زبان بحث می‌کند و در کاربست قرآن، به واکاوی معنا در بافت مصحف شریف، می‌پردازد. از آن جهت که فهم دقیق واژگان با تفسیر و فهم متن ارتباطی تأثیرگذار دارد، مداقه ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی چگونگی وحدت موضوعی در سوره کهف از منظر علامه طباطبایی

سید علی میرآفتاب

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.378985.1253

چکیده

وحدت موضوعی در سوره‌های قرآن به معنای آن است که برای هر یک از سوره‌های قرآن یک غرض عام و کلی در نظر گرفته و تمام آیات را به نوعی با آن پیوند دهیم. این اصطلاح در دوره معاصر مطرح و پیش‌تر تحت عنوان «نظم ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

واکاوی معنا‌شناختی در‌زمانی و هم‌زمانی دلالت‌های رمزی اسامی حیوانات در قرآن کریم

حسن اسماعیل زاده؛ خدیجه زارعی؛ وحید وکیلی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 06 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.380109.1260

چکیده

امروزه در مطالعات زبان‌شناسی در حوزه‌ی معنای واژه، دو نوع نگرش وجود دارد: نگرش اول، نگرش در‌زمانی است؛ یعنی بررسی معنای واژگان بصورت تاریخی و نگرش دوم: نگرش هم‌زمانی است؛ یعنی بررسی معنای واژگان بدون ... بیشتر

مشاهده مقاله

مقاله پژوهشی

معناشناسی واژه ی"ظِلّ" در قرآن کریم

مصطفی جوانرودی؛ حسین رستمی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 10 خرداد 1402

https://doi.org/1022034/sshq.2023.380455.1263

چکیده

"ظلّ" در قرآن کریم به لحاظ معنای لغوی و اصطلاحی از گستردگی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. این واژه در آیات متعدد، دارای معانی مختلفی است که دارای دو جنبه‌ی مثبت و منفی است. از همین رو برای ارائه‌ی تصویری ... بیشتر "ظلّ" در قرآن کریم به لحاظ معنای لغوی و اصطلاحی از گستردگی قابل ملاحظه‌ای برخوردار است. این واژه در آیات متعدد، دارای معانی مختلفی است که دارای دو جنبه‌ی مثبت و منفی است. از همین رو برای ارائه‌ی تصویری از جایگاه "ظلّ" در قرآن و نیز درکی بهتر از معانی این واژه‌، ناگزیر از شناخت مفاهیمی چون تفسیر، اسباب نزول و از دیگر سو ترادف، تضاد معنایی، و هم‌نشینی و جانشینی می‌باشیم، به گونه‌ای که ضروری می‌نماید در ساختار کلام، میدان معناشناختی با تکیه بر پنج محور بلاغت، ترادف، تضاد، هم‌نشینی و جانشینی مورد بررسی قرار گرفته و در درون بافت کلام به مباحث غیرزبانی چون تفسیر، تأویل، اسباب نزول و بعضاً شناخت معانی لغوی واژه بر اساس فرهنگ‌ها و نظر مفسران پرداخته شود. در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با توجه به دو سطح زبانی و غیر زبانی، معناشناسی واژه‌ی "ظلّ" از طریق بررسی مؤلفه‌های بلاغت معنایی، ترادف، تضاد، هم‌نشینی و جانشینی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. نتیجه-ی بررسی حاکی از آن است که در ترادف، تنها واژه‌ای را که می‌توان برای ظل یافت، واژه‌ی فیء است که هر دو در معنای سایه کاربرد دارند. در تضاد، منظور تقابل معنایی است نه لفظی؛ یعنی ظل دارای چندین معنی است که گاه این معانی در تقابل هم قرار می‌گیرند؛ مانند سایه‌ی بهشت در تقابل با سایه‌ی جهنم یا سایه‌ی رحمت در تقابل با سایه‌ی عذاب. در بلاغت معنایی نیز مفاهیمی چون تشبیه، تمثیل و کنایه بسیار پر-کاربرد بوده و روابط هم‌نشینی و جانشینی نیز ملحوظ و قابل مشاهده است.

مشاهده مقاله

عداد دوره‌ها	7
تعداد شماره‌ها	12
تعداد مقالات	138
تعداد نویسندگان	239
تعداد مشاهده مقاله	86,988
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	30,566
نسبت مشاهده بر مقاله	630.35
نسبت دریافت فایل بر مقاله	221.49
تعداد مقالات ارسال شده	300
تعداد مقالات رد شده	141
درصد عدم پذیرش	47
تعداد مقالات پذیرفته شده	114
درصد پذیرش	38
زمان پذیرش (روز)	120
تعداد پایگاه های نمایه شده	8
تعداد داوران	73

دوره 7 (1402)

دوره 6 (1401)

دوره 5 (1400)

دوره 4 (1399)

دوره 3 (1398)

دوره 2 (1397)

دوره 1 (1396)

به سامانه دو فصلنامه «مطالعات سبک شناختی قرآن کریم» خوش آمدید

به اطلاع پژوهشگران گرامی می رساند مجله" مطالعات سبک شناختی قرآن کریم" از شمار اول سال 1399 طبق ارزیابی وزارت علوم تحقیقات و فناوری دارای رتبه "ب" است

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان

نشریات مرتبط