نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
2 کارشناس ارشد علوم قرآنی دانشکده علوم قرآنی
چکیده
هر واژه در کتاب لغت دارای معنا یا معانی خاصی است ولی وقتی همین واژه در متن قرار می‌گیرد معنای دقیق خود را پیدا می‌کند و از این‌رو بهترین راه برای تعیین معنای واژه، توجه به قرائن کلام و بافت و سیاق است. این پژوهش با روش تحلیلی ـ توصیفی در صدد ارائۀ تعریف دقیقی برای سیاق و بیان آثار کارکردی آن در تبیین واژگان قرآن بوده و به نتائج زیر نائل شده است: سیاق، هرگونه دلیل دیگری است که در فضای الفاظ و عباراتی که می‌خواهیم آن‌ها را بفهمیم قرار دارد و به لفظی و معنوی ، پیوسته و گسسته تقسیم می‌شود و دارای این کارکردهاست: عدم امکان معنای الفاظ بدون کمک سیاق؛ ارائة معنای واژه دقیقتر از معنای ارائه شده توسط اهل لغت؛ تعیین معنای لفظ مشترک در آیه ؛ تبیین فرق یا فروق بین الفاظِ به ظاهر مترادف؛ تشخیص حذف و محذوف در آیات؛ تعیین نقش دستوری واژه در متن؛ تعیین مصداق واژه‌های مشترک معنوی؛ تعیین وجه واژه های دارای وجوه متعدد؛ ترجیح و تعیین یکی از قرائت‌های مرتبط با واژه‌ها؛ قبول یا رد روایت‌های تفسیری مرتبط با معنای واژه‌ها ، تعیین معنای واژگان اضداد در آیات ؛ کشف اعجاز لغوی قرآن؛ تعیین معنای صحیح واژه‌های ناظر بر احکام فقهی.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
The functional functions in determining and explaining the meaning of verses and words of the Quran
نویسندگان [English]
- Zohreh Akhavan Moghadam 1
- ali mohammadi 2
1 Associate Professor of Quran and Hadith Sciences, University of Science and Education of the Holy Quran
2 M.A. in Quranic Sciences, Faculty of Quranic Sciences
چکیده [English]
Each word has a specific meaning or meaning in the dictionary, but when the same word is placed in the text, it finds its exact meaning, and therefore the best way to determine the meaning of the word is to pay attention to the verses of the word and the texture and the context. This research, through descriptive analytical method, seeks to provide a precise definition for the sykes and express its functional effects in explaining the words of the Qur'an and has achieved the following results: Siaq is any other reason that is located in the space of words and phrases that we want to understand and is divided into verbal and spiritual, continuous and discrete and has these functions. : The impossibility of meaning of words without the help of siaq, providing the meaning of the word more precisely than the meaning provided by the people of the word, determining the meaning of the common word in the verse, explaining the difference or downing between seemingly synonymous words, recognizing the elimination and content in the verses, determining the grammatical role of the word in the text, determining the instance of common spiritual words, determining the meaning of words with multiple aspects, preferring and determining one of the readings related to words, accepting or rejecting interpretive narratives related to the meaning Words, determining the meaning of the words of annijds in verses, discovering the lexical miracle of the Qur'an, determining the correct meaning of words ...
کلیدواژه‌ها [English]
- Singularities of the Qur'an
- Arabic Literature
- Siaq Miracles
کتابنامه
- قرآن کریم
- آلوسی، سیدمحمود (1415ق): «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم»، تحقیق: علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیه، اول.
- ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367هـ.ش): «النهایة فی غریب الحدیث و الأثر»، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چهارم.
- ابن انباری، ابوالبرکات (بیتا): «البیان فی غریب اعراب القرآن»، بیروت: دارالکتب العربی.
- ابوحیان، محمد (1420ق): «البحر المحیط فی التفسیر»، صدقی محمد جمیل، بیروت: دار الفکر، اول.
- ابن زنجله، عبدالرحمن بن محمد (1402ق): «حجة القراءات»، بیروت: مؤسسه الرساله.
- ابن عطیه اندلسی، عبدالحق بن غالب (1422ق): «المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز»، عبدالسلام عبدالشافی، محمد ،بیروت: دارالکتب العلمیه، اول.
- ابن عاشور، محمد بن طاهر (بیتا): «التحریر و التنویر»، بیروت: موسسه التاریخ، اول.
- ابن فارس، احمد (1404ق): «معجم مقاییس اللغة»، بیروت: مکتب الاعلام الاسلامی، اول.
- ابن کثیر، ابی الفداء اسماعیل بن غمر (1412ق): «تفسیر القرآن العظیم»، بیروت: دار المعرفه، دوم.
- ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق): «لسان العرب»، بیروت: دار صادر، سوم.
- اخوان مقدم، زهره (1393ش): «اصول تفسیر قرآن برگرفته از روایات اهل‌بیت(ع)»، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، تهران: اول.
- انصاری، مرتضی (1382ش): «مکاسب»، قم: موسسه نشر اسلامی، دوم.
- انیس، ابراهیم (1392ق): «معجم الوسیط»، بیروت: المکتبة الاسلامیه، اول.
- ایزوتسو، توشیهکو (1368ش): «خدا و انسان در قرآن»، ترجمه: احمد آرام، مشهد: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، اول.
- بدیع یعقوب، إمیل (1384ش): «موسوعة النحو و الصرف و الاعراب»، بیروت: دارالعلم ملایین، اول.
- بنت الشاطی، عائشة عبدالرحمن (1422ق): «التفسیر البیانی»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، اول.
- ثعلبی نیشابوری، ابو اسحاق احمد بن ابراهیم (1422ق): «الکشف و البیان عن تفسیر القرآن»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، اول.
- جرجانی، عبدالقاهر (1422ق): «اسرار البلاغة»، بیروت: دارالکتب العلمیه، اول.
- الجرجانی، علی بن محمد (2009م): «التعریفات»، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الثالثة.
- جعفری، یعقوب (بیتا): «حذف و تقدیر درآیات قرآنی»، مجله ترجمان وحی، شماره دوم، سال نهم.
- جوادی آملی، عبدالله (1389ش): «تفسیر تسنیم»، قم: انتشارات اسراء، اول.
- ـــــــــــــــــــ (1368ش): «کرامت در قرآن»، تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء، چاپ چهارم.
- حاجی خلیفه، مصطفی بن عبدالله قسطنطنی (1402م): «کشف الظنون»، بیروت: دارالفکر.
- حسینی همدانی سید محمد (1404ق): «انواردرخشان در تفسیر قرآن»، تهران؛ کتابفروشی لطفی.
- حویزی، عبدعلی (1415ق): «تفسیر نورالثقلین»، قم: مؤسسه اسماعیلیان، چهارم.
- دانی، عثمان (1382ش): «التیسیرفی‌القراءات‌السبع»، ترجمه محمدرضا حاجی اسماعیلی، تهران: سروش.
- درویش، محیی الدین (1415ق): «اعراب القرآن و بیانه»، سوریه: دارالارشاد، چهارم.
- دمیاطی، شهاب الدین (1422ق): «اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعة عشر»، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- رجبی، محمود (1383ش): «روش تفسیر قرآن»، تهران: مؤسسه آموزشی پژوهشی حوزه و دانشگاه، اول.
- رضایی اصفهانی، محمدعلی (1387ش): «منطق تفسیر قرآن»، قم، جامعة المصطفی العالمیه.
- سعیدی روشن، محمدباقر (تابستان 1387): «متن، فرامتن، و تحلیل معنای پایه و نسبی و تطبیق با تفسیر»، مجله مطالعات اسلامی، شماره 80.
- سیف العبیدی، محمدعبد الله (2014م): «دلالة السیاق فی القصص القرآنی»، صنعا: وزارة الثقافة والصناعة، اول.
- سیوطی، جلال الدین (1411ق): «الاتقان فی علوم القرآن»، بیروت: دارالکتب العلمیه، دوم.
- ــــــــــــــــــــ (1411ق): «الدرالمنثور فی التفسیر المأثور»، بیروت: دارالکتب العلمیه، اول.
- ــــــــــــــــــــ (881م): «المزهر فی علوم اللغة و انواعها»، قاهرة، دار غریب.
- شبر، سیدعبدالله (1407ق): «الجوهر الثمین فی تفسیر الکتاب‌المبین»، مکتبة الألفین: کویت، اول.
- صدر، سیدمحمدباقر (بیتا): «دروس فی علم الاصول»، بیروت: دارالکتاب اللبنانی، دوم.
- صفوی، کورش (1397ش): «درآمدی بر معناشناسی»، انتشارات سوره مهر.
- طباطبایی، سیدمحمدحسین (1417ق): «المیزان فی تفسیر القرآن»، قم:مؤسسة النشر الإسلامی، سوم.
- طبرسی، فضل بن حسن (1415ق): «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، بیروت: موسسه اعلمی، اول.
- طریحی، فخر الدین بن محمد (1375ش): «مجمع البحرین»، تهران: انتشارات مرتضوی، سوم.
- طوسی، محمد بن حسن (1409ق): «التبیان فی تفسیر القرآن»، قم: مکتب الاعلام الاسلامی، سوم.
- طیب، سید عبد الحسین (1378ش): «اطیب البیان فی تفسیر القرآن»، تهران: انتشارات اسلام دوم.
- طیب حسینی، سیدمحمود (1393ش): «درآمدی بر دانش مفردات قرآن»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سوم.
- عکبری، عبدالله بن الحسین (بیتا): «التبیان فی اعراب القرآن»، عمان_ریاض: بیت الافکار الدولیه، اول.
- فخر رازی، محمدبن‌عمر (1420ق): «مفاتیح الغیب»، بیروت: داراحیاء التراث العربی، بیروت: سوم.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (175 ه. ق)، (1409ق): «العین»، قم: هجرت، دوم.
- فضل الله، سیدمحمدحسین (1419ق): «تفسیر من وحی القرآن»، بیروت: دارالملاک للطباعة و النشر، دوم.
- فیض کاشانی، ملامحسن (1406ق): «الوافی»، اصفهان: کتابخانه امام أمیر المؤمنین علی (ع)، اول.
- قاسمی، محمدجمال‌الدین (1398ق): «محاسن التأویل»، بیروت: دارالفکر، دوم.
- قرطبی، ابو عبد الله محمد (1966م): «الجامع لأحکام القرآن»، بیروت: دار أحیاء التراث العربی.
- مصباح یزدی، محمدتقی (1380): «قرآن شناسی»، قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
- معینی، فخری و حجت، هادی (بهار و تابستان 1393): «اشتراک لفظی در قرآن و تأثیر آن بر اهم ترجمه‌های معاصر»، مجله کتاب و سنت، شماره3.
- مغنیه، محمد جواد (1378ش): «تفسیرالکاشف»، قم: موسسه بوستان کتاب، اول.
- نجار، علی (1381ش): «اصول و مبانی ترجمه قرآن»، رشت: کتاب مبین، اوّل.
- ولایی، عیسی (1378ش): «فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول»، تهران: نی.
)