نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان تبریز

2 گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد

1022034/sshq.2022.347688.1161

چکیده

چکیده
ترجمه متون مخصوصاً متون مقدس، دقت بیشتری می­طلبد؛ چرا که از جنبه­های متعددی امکان خطا برای مترجمان وجود دارد. ضرورت پژوهش زمانی ملموس می­گردد که با تفاوت برداشت از قرآن به جهت خطاهای ترجمه­ای مواجه می­شویم. از موارد گریبان­گیر مترجمان در ترجمه از زبانی به زبان دیگر، کم­توجهی به ساختار صرفی واژه­هاست؛ چرا که با تغییر ساختار صرفی، معنا تغییر می­کند و با بردن واژه­ای به ابواب مختلف، معانی متعددی می­یابد. پژوهش حاضر در این راستا، با رویکرد توصیفی و تحلیل انتقادی، «عدم تشخیص ثلاثی مزید از ثلاثی مجرد و یا تسامح در بکار گرفتن این دو حالت» را به عنوان لغزشگاه­هایی برای مترجمان فارسی قرآن، بررسی کرده است. این مقاله ضمن بررسی ترجمه­های فارسی، به شش مورد از کلمات مزید که از جانب برخی مترجمان، مجرد ترجمه شده و همچنین به دو مورد از کلماتی که در بابی از ثلاثی مزید به جای باب دیگر اتخاذ شده، دست یافته و به این نتیجه رسیده است که همه مترجمان دقت لازم در ترجمه بر اساس ظرافت­های صرفی نداشته­اند که نمونه آن در این پژوهش، ایراد آن­ها در ترجمه ثلاثی مجرد به ثلاثی مزید، و یا بابی از ثلاثی مزید به جای بابی دیگر است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Tolerance and tolerance in the translation of the Holy Quran, a case study: Translation of More trinity verbs and Pseudo-verbs

نویسندگان [English]

  • Samad Abdollahi Abed 1
  • Naser Hamzepur 2
  • Amir Moqaddam Mottaqi 3

1 Associate Professor of Quranic and Hadith Sciences, Shahid Madani University of Azerbaijan

2 Instructor, Department of Quran and Hadith Sciences, Shahid Madani University, Azerbaijan, Tabriz, Iran.

3 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Dr.Ali Shariati Faculty of Letters and Humanities, Ferdowsi University of Mashhad , Mashhad , Iran.

چکیده [English]

Translation of texts, especially if the scriptures are like The Holy Qur’an, requires more attention, otherwise, translators could make mistakes in various ways. The necessity of research becomes tangible when we face the difference in interpretation of the Qur'an due to translation errors. One of the problems that translators face in translating from one language to another is the lack of attention to the morphological structure of words; for, with the change of morphological structure, the meaning of the word changes and this is one of the main goals of the conjugation science to take a word to different  Baabs (باب) or chapters in order to  have multiple meanings that are, at the same time, common in terms of their  roots, a fact which is sometimes led to the contrast between the meaning of the Baab (باب) it has gone to and its abstract meaning. In this regard, the current research, with its descriptive approach and critical analysis, has investigated “the lack of distinguishing More trinity from single trinity or negligence in using these two modes” as one of the slips of the Persin translators of The Holy Qur’an. This article examines the Persian translations of six cases of the More triadic words in The Holy Qur’an whereas they have been mistakenly considered and translated single trinity by some translators. Moreover, it deals with two of the words these translators have taken in More trinity Baab (باب ) instead of another Baab.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian Translators of The Holy Qura&rsquo
  • n
  • Persian Translation of The Holy Qur&rsquo
  • an
  • Quadriliteral
  • Triliteral
  • قرآن کریم، 56 مترجم متفاوت.
  • آدینه‏وند لرستانى، محمدرضا (1377ش): «کلمة الله العلیا»، تهران: اسوه، چاپ اول.
  • آلوسى، محمودبن­ عبدالله (1415ق): «روح­المعانی فی­تفسیرالقرآن­العظیم والسبع­المثانی»، بیروت: دارالکتب­العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون، چاپ اول.
  • ابن اثیر، مبارک بن محمد (1367ش): «النهایة فی غریب­الحدیث والأثر»، قم: موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، چاپ چهارم.
  • ابن­درید، محمدبن حسن (1988م): «جمهرة­اللغة»، بیروت: دارالعلم للملایین، چاپ اول.
  • ابن سیده، على بن اسماعیل (1421ق): «المحکم و المحیط الأعظم»، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • ابن‏عاشور، محمدطاهر (1420ق): «تفسیر التحریر والتنویر المعروف بتفسیر ابن عاشور»، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، چاپ اول.
  • ابن فارس، احمدبن فارس (1404ق): «معجم مقاییس اللغة»، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • ابن منظور، محمدبن مکرم (1414ق): «لسان العرب»، بیروت: دار صار.
  • ابن‏ملقن، عمربن على (1408ق): «تفسیر غریب القرآن (ابن­ملقن)»، بیروت: عالم الکتب.
  • ابوالفتوح رازى، حسین بن على (1408ق): «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن»، مشهد مقدس: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهشهاى اسلامى، مشهد مقدس، چاپ اول.
  • ابوحیان، محمدبن یوسف (1420ق): «البحرالمحیط فى­التفسیر»، بیروت: دار الفکر.
  • ابوالسعود، محمدبن محمد (1983م): «تفسیر ابى­السعود (ارشاد العقل السلیم الى مزایا القرآن­الکریم)»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • ابیارى، ابراهیم (1405ق): «الموسوعة القرآنیة»، قاهره: موسسة سجل­العرب، چاپ اول.
  • ازهرى، محمدبن احمد (1421ق): «تهذیب اللغة»، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  • اسماعیل صینی، محمود (1414ق): «المکنز العربی المعاصر»، بیروت: مکتبه لبنان ناشرون.
  • اشکورى، محمدبن على (1373ش): «تفسیر شریف لاهیجى»، تهران: دفتر نشر داد، چاپ اول.
  • بغوی، حسین بن مسعود (1420ق): «تفسیرالبغوى المسمى معالم­التنزیل»، بیروت: دار إحیاء التراث­العربی.
  • بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق): «انوار التنزیل»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • تقی­پور فر، ولی­الله (1372ش): «اصول ترجمه قرآن»، مجله مترجم، سال سوم، شماره 10.
  • جواهری، محمدحسن (1395ش): «روش شناسی ترجمه قرآن کریم»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • ــــــــــــــــــــ (پاییز و زمستان 1383) «پژوهشی در اصول، مبانی، و فرایند ترجمه قرآن»، مجله ­پژوهش و حوزه، سال5، شماره 3و4، پیاپی 19 و 20.
  • جوهری، اسماعیل بن حماد (1376ش): «الصحاح»، بیروت: دارالعلم للملایین.
  • حجت، هادی (1378ش): «تاریخچه نقد ترجمه­های فارسی قرآن کریم»، مجله ترجمان وحی، سال سوم، شماره2، پیاپی6.
  • حقى برسوى، اسماعیل بن مصطفى (بی­تا): «تفسیر روح­البیان»، بیروت: دار الفکر.
  • حمیدالله، محمد (بی­تا): «تراجم القرآن الکریم الی اللغات الاجنبیه»، بی­جا، بی­مک، بی­نا.
  • حوى، سعید (1424ق): «الاساس فى التفسیر»، قاهره: دار السلام، قاهره، چاپ ششم.
  • حیدری، محمد (1381): «معجم الافعال المتداوله و مواطن استعمالاتها»، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیه.
  • خامه­گر، محمد (1393ش): «فن ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی»، مشهد: انتشارات نور.
  • خرمشاهی، بهاءالدین (بی­تا): «ترجمه­های قرآن کریم»، تهران: بی­نا.
  • خطیب شربینى، محمدبن احمد (1425ق): «تفسیرالخطیب الشربینى المسمى السراج­المنیر»، بیروت: دار الکتب­العلمیة منشورات محمدعلی بیضون.
  • درویش، محى‏الدین (1415ق): «اعراب القرآن­الکریم و بیانه»، الارشاد – سوریه: حمص، چاپ چهارم.
  • دعاس، احمد عببد (1425ق): «اعراب القرآن­الکریم (دعاس)»، دمشق: دار الفارابی للمعارف.
  • راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1412ق): «مفردات ألفاظ القرآن»، بیروت: دارالقلم.
  • زبیدی، محمدبن محمد (1414ق): «تاج العروس من جواهر القاموس»، بیروت: دارالفکر.
  • زحیلى، وهبه (1422ق): «التفسیر الوسیط (زحیلى)»، دمشق: دار الفکر.
  • زمخشری، محمود (1979م): «اساس البلاغة»، بیروت: دارصادر.
  • ـــــــــــــــــ (1407ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»، بیروت: دارالکتب­العربی.
  • سلماسی زاده، جواد (1369ش): «تاریخ ترجمه قرآن در جهان»، تهران: امیر کبیر.
  • سلطان على‏شاه، سلطان محمد بن حیدر (1408ق): «بیان­السعادة فی مقامات العبادة»، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
  • سمرقندى، نصر بن محمد (1416ق): «تفسیر السمرقندى المسمى بحرالعلوم»، بیروت: دار الفکر.
  • سیدی، حسین (1390ش): «تغییر معنایی در قرآن: بررسی بینامتنی قرآن با شعر جاهلی»، تهران: سخن.
  • شبر، عبدالله (1407ق): «الجوهرالثمین فی تفسیرالکتاب­المبین»، کویت: شرکة مکتبة الالفین.
  • شحاته، عبدالله محمود (1421ق): «تفسیرالقرآن الکریم (عبدالله شحاته)»، قاهره: دار غریب.
  • صابونى، محمدعلى (1421ق): «صفوة التفاسیر»، بیروت: دار الفکر.
  • صاحب، اسماعیل بن عباد (1414ق): «المحیط فی اللغة»، بیروت: عالم الکتب.
  • صالح، بهجت عبدالواحد (1998م): «الاعراب­المفصل لکتاب­الله المرتل»، اردن: دار الفکر، چاپ دوم.
  • صفوی، کورش (1379ش): «درآمدی بر معنی­شناسی»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
  • طباطبایى، محمدحسین (1390ش): «المیزان فی تفسیر القرآن»، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • طباطبایی، محمدرضا (1396ش): «صرف ساده»، قم: دارالعلم.
  • طبرسی، فضل­ بن حسن (1372ش): «مجمع البیان فی علوم القرآن»، تهران: انتشارات ناصر خسرو.
  • طریحی، فخرالدین بن محمد (1375ش): «مجمع البحرین»، تهران: مرتضوی.
  • عبداللهی عابد، صمد و همکاران (1396ش): «تغییر معنایی واژگان قرآنی و شیوه برخورد مترجمان فارسی زبان با آن»، مجله مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 8.
  • علوان، عبدالله بن ناصح (1427ق): «اعراب القرآن الکریم (علوان)»، مصر- طنطا: دار الصحابة للتراث.
  • غلامی، «مرجع شناسی ترجمه­های فارسی قرآن»، مجله بینات، سال سیزده: شماره 49و50.
  • فراهیدى، خلیل بن احمد (1409ق): «کتاب العین»، قم: نشر هجرت.
  • فخر رازى، محمدبن عمر (1420ق): «التفسیرالکبیر (مفاتیح الغیب)»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
  • فیروز آبادى، محمدبن یعقوب (1415ق): «القاموس­المحیط»، بیروت: دار الکتب العلمیة.
  • فیض کاشانى، محمدبن شاه مرتضى (1418ق): «الأصفى فی تفسیرالقرآن»، قم: مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
  • فیومی، احمدبن محمد (1414ق): «المصباح المنیر»، قم: دارالهجره.
  • قرشى، على اکبر (1371ش): «قاموس قرآن»، تهران: دار الکتب الاسلامیه، چاپ ششم.
  • قرطبى، محمدبن احمد (1364ش): «الجامع لأحکام القرآن»، تهران: ناصر خسرو.
  • قلی زاده، حیدر (1380ش): «مشکلات ساختاری ترجمه قرآن کریم»، تبریز: انتشارات سه علامه.
  • کاشانى، فتح‏الله (1363ش): «تفسیر خلاصه منهج­الصادقین»، تهران: اسلامیه.
  • کاشفى، حسین بن على (بی­تا): «تفسیر حسینى (مواهب علّیه)»، سراوان: کتابفروشى نور.
  • کرباسى، محمدجعفر (1422ق): «اعراب القرآن (کرباسى)»، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  • گیرتس، دیرک (1363ش): «نظریه­های معنی شناسی واژگانی»، ترجمه کورش صفوی، تهران: انتشارات علمی.
  • لطفی، سیدمهدی (1395ش): «درآمدی بر کار برد نظریه حوزه معنایی در مطالعات قرآنی»، فصلنامه تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شماره پیاپی31.
  • محمد فام، سجاد و همکاران (1398ش): «برابر انگاری­های ناشی از تسامح مترجمان فارسی قرآن کریم (بررسی موردی تسامح در تشخیص ریشه و ساخت صرفی)»، مجله مطالعات ترجمه قرآن و حدیث، شماره 11.
  • مختارعمر، احمد (1386ش): «معنا شناسی»، ترجمه سیدحسین سیدی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی، چاپ دوم..
  • معرفت، محمدهادی (1375ش): «تاریخ قرآن»، تهران: سمت.
  • مکارم شیرازى، ناصر (1371ش): «تفسیر نمونه»، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ دهم.
  • منصوری (1383ش): فصلنامه مطالعات ترجمه، سال­دو: شماره6.
  • میبدى، احمدبن محمد (1352ش): «خلاصه تفسیر ادبى و عرفانى قرآن مجید به فارسى از کشف الاسرار»، تهران: اقبال، چاپ دوم.
  • ـــــــــــــــــــــ (1371ش): «کشف­الاسرار و عدة­الابرار (معروف به تفسیر خواجه عبدالله انصارى)»، تهران: امیر کبیر، چاپ پنجم.