نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، تهران- ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

1022034/sshq.2022.355547.1187

چکیده

سبک­شناسی یکی از شیوه­های تحلیل و تفسیر متون ادبی بر پایه عناصر زبانی است که در میان پژوهش­های حوزه زبان­شناسی، جایگاه ویژه­ای را به خود اختصاص داده است. سوره حجر یکی از سور مکّی قرآن است که از جهت بلاغی و نحوی، واجد نکات شایسته توجّه بسیار است، چنانکه سبک­شناسی بلاغی و نحوی این سوره می‌تواند زیبایی­ها و ظرافت­های قابل تأمّلی از این چشمه فیّاض وحی را برای مخاطبان مشخّص سازد. این پژوهش با روش توصیفی_تحلیلی و با استفاده از معیارهای سبک­شناسی جدید به تحلیل و تبیین ویژگی­های بلاغی و نحوی سوره حجر پرداخته و کوشیده است لایه­هایی از زیبایی این سوره را از منظر اسالیب بلاغی و نحوی مثل: «تقدیم‌ و تأخیر»، «حذف» و «تضاد و مقابله» و ... مورد بررسی قرار دهد. نتایج حاصل از تحقیق، بیانگر آن است که در این سوره اسالیب به نحوی دقیق و ملموس، ضمن ایجاز کلام، به انتقال دقیق و مؤثّر معنا یاری رسانده و اغراضی همچون تأکید، مبالغه، تعظیم و تکریم و ...  در جهت تصویرآفرینی و ترسیم پیام­های مورد نظر براساس مفاهیم آیات، به شکلی هنری و زیبا تجلّی یافته است. همچنین مشخّض گردید که اسلوب تقدیم و تأخیر، اسلوب حذف و اسلوب تضاد و مقابله در خدمت ایفاد معنی و شکل‌دهی به منظومه معرفتی مدّنظر خداوند متعال، نسبت به دیگر عناصر زبانی از بسآمد بیشتری برخوردارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

"Rhetorical and syntactical stylistics of sarah Hijr"

نویسندگان [English]

  • javad ranjbar 1
  • esmaeil naderi 2
  • fereshteh mokarizadeh 3

1 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran

3 Assistant of Arabic Language and Literature, Payam Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Stylistics is one of the methods of analyzing and interpreting literary texts based on linguistic elements which have a special place among the researches in the field of linguistics. Surah Hijr is one of the Meccan surahs of the Quran, which has valuable points in terms of rhetoric and syntax. The rhetorical and syntactical style of this surah can reveal the beauties and subtleties of the holy Quran to audience that can be considered from its foundation of revelation. The present research has analyzed and explained the rhetorical and syntactical features of surah Hijr with a descriptive analytical method, by using new stylistic criteria has tried to examine layers of beauty of this surah from the perspective of rhetorical and syntactical style such as "presentation and delay", "elimination and contradiction and confrontation" and etc. The result of the research show that in this surah embodiment of styles in a precise and tangible way while the words are concise has helped  conveying the meaning accurately and effectively and emphasis, exaggeration, bowing and honoring, etc. in the Quran has reached its peak of eloquence. In the direction of imaging and drawing the intended message based on the concepts of the verses has been manifested in an artistically and beautiful way. It has also been determined that presentation and delay styles, elimination styles and contradiction and confrontation styles in the service of expressing meaning and shaping the knowledge system intended by almighty God, have more frequency than other linguistic elements.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • stylistics
  • surah Hijr
  • rhetorical level
  • syntactical level
  • قرآن کریم، ترجمه استاد حسین انصاریان.
  • ابن‌جنّی الموصلی، ابوالفتح عثمان (1957): «الخصائص»، القاهرة: نشر الهیئة المصریة العامة للکتاب، الطبعة الرابعة.
  • ابن‌عاشور التونسی، محمّدطاهر بن محمّد (1984): «تحریر المعنى السدید وتنویر العقل الجدید من تفسیر الکتاب المجید»، تونس: نشر دار التونسیة، الطبعة الاولی.
  • الاندلسی، ابوحیّان محمّد بن یوسف (1420): «البحر المحیط فی التفسیر»، تحقیق صدقی محمّد جمیل، بیروت: نشر دار الفکر، الطبعة الاولی.
  • البقاعی، ابراهیم بن عمر (1404): «نظم الدرر فی تناسب الآیات والسور»، القاهرة: نشر دار الکتب الاسلامی، الطبعة الاولی.
  • الجرجانی، ابوبکر عبدالقاهر (2001): «دلائل الإعجاز فی علم المعانی»، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: نشر دار الکتب العلمیة، الطبعة الاولی.
  • جعفری، یعقوب (1382): «سیری در علوم قرآن»، تهران: انتشارات اُسوخ، چاپ سوم.
  • خرّمشاهی، بهاءالدین (1389): «قرآن‌پژوهی»، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اوّل.
  • الخطیب، عبدالکریم بن محمود (1974): «اعجاز القرآن: الإعجاز فی دراسات السابقین دراسة کاشفة لخصائص البلاغة العربیة ومعاییرها»، القاهرة: نشر دار الفکر العربی، الطبعة الاولی.
  • خلف مُراد، عبدالرحیم (1385): «درآمدی بر معناشناسی قرآن»، قم: انتشارات دارالعلم، چاپ اوّل.
  • خلیل، محمد ایراهیم (2014م): «مدخل لدراسه الشعر العربی الحدیث»، عمّان: دار المسیره للنشر والتوزیع والطباعة، الطبعة السادسه.
  • الخولی، امین (1961): «مناهج التجدید فی النحو والبلاغة والتفسیر والأدب»، قاهرة: نشر دارالمعرفة.
  • الرفاعی، احمد مطلوب (1980): «أسالیب بلاغیة، الفصاحة والبلاغة والمعانی»، کویت: نشر وکالة المطبوعات، الطبعة الاولی.
  • روح‌انگیز، لاله (1385): «بررسی مدارک باستان­شناسی مدائن صالح»، فصلنامه بیّنات، شماره 51، پاییز، صص 166ـ180.
  • السیوطی، عبدالرحمن بن أبی‌بکر (1404ق): «الدُرّ المنثور»، بیروت: نشر دارالفکر، الطبعة الاولی.
  • الشاربی، سیّد قطب (1412): «فی ظلال القرآن»، بیروت: نشر دار الشروق، الطبعة السابعة عشر.
  • شرف‌الدین، جعفر (1420): «الموسوعة القرآنیة، خصائص السور»، تحقیق عبدالعزیز بن عثمان التویجزی، بیروت: نشر دار التقریب بین المذاهب الاسلامیة، الطبعة الاولی.
  • شفایی، احمد (1363): «مبانی علمی دستور زبان فارسی»، تهران: انتشارات نوین، چاپ اول.
  • شهبازی، اصغر و احمدیان، حمید و شاملی، نصرالله (1394): «کارکردهای بلاغی حذف و اثر آن در ترجمه قرآن کریم»، دوفصلنامه پژوهش­های زبان­شناختی قرآن، سال 4، شماره 7، بهار و تابستان، صص 61ـ 76.
  • عبّاس، فضل حسن (1997): «البلاغة فنونها و افنانها»، دارالفرقان للنشر والتوزیع، عمان: الطبعة الرابعة.
  • علی عبّاس، معمرزکی (2010): «دراسة أسلوبیة فی سورة الحجر»، الرسالة استکمالاً لمتطلبات الحصول على درجة الماجستیر فی اللغة العربیة وآدابها، الإشراف ابراهیم خلیل، عمان: کلیة الدراسات العلیا، الجامعة الأردنیة.
  • الفَرّاج، عبدالله بن صالح (1437): «بلاغة أسالیب الإنشاء فی سورة الحجر»، بحث مکمل لمتطلبات الحصول على درجة العالمیة الماجستیر فی البلاغة والنقد ومنهج الأدب الإسلامی، إشراف صالح بن محمد الزهرانی، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، المملکة العربیة السعودیة.
  • الفَراهیدی، ابوعبدالرحمن خلیل بن احمد (1984): «کتاب العین»، تحقیق مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، قاهره: نشر دار و مکتبة الهلال، الطبعة الاولی.
  • معرفت، محمّدهادی (1371): «آموزش علوم قرآن ترجمه التمهید فى علوم القرآن»، ترجمه ابومحمّد وکیلی، تهران: انتشارات چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اوّل.
  • میر، مستنصر و عبدالرئوف، حسین (1390): «مطالعه قرآن به منزله اثری ادبی»، ترجمه ابوالفضل حُرّی، تهران: انتشارات نیلوفر، چاپ اوّل.
  • نصیرة، زروقی (2014): «التوکید فی سورة الحجر دراسة نحویة»، مذکرة لنیل شهادة اللیسانس فی اللغة والأدب العربی، الإشراف رابحی عمر، جامعة أکلی محند أولحاج، الجمهوریة الجزائریة.
  • نظری‌مقدّم، هادی (1393): «مدخل «تضاد» در دائرة­المعارف بزرگ اسلامی»، جلد 15، تهران: انتشارات دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اوّل.
  • الهاشمی، السید أحمد (1370ش): «جواهر البلاغه فی معانی والبیان والبدیع»، تهران: مؤسسة الصادق للطباعة والنشر، الطبعة الأولى.
  • یاسوف، احمد (1388): «زیباشناسی واژگان قرآن»، ترجمه سیّد حسین سیّدی، تهران: انتشارات سخن، چاپ اوّل.