نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خوارزمی ، تهران، ایران.

1022034/sshq.2022.275151.1106

چکیده

عاصم یکی از قاریان کوفه در قرن دوم و حفص یکی از راویان او است. در سده اخیر، قرائت حفص از عاصم به رایج ترین قرائت در دست عموم مسلمانان، بدل شده است. قرائت مزبور با همه اهمیت و محبوبیت، از برخی شبهات نحوی یا صرفی پیراسته نمی باشد.
منصوب خواندن «بینکم» و نیز «لا نُکَذّب» در سوره انعام و «فَأَطَّلع» در سوره غافر، مجرور خواندن «قیله» در سوره زخرف، مرفوع خواندن «أَربع» در سوره نور، قرائت غایب «لایَحْسَبَنَّ» در سوره انفال و قرائت مشدد «لما» در سوره طارق، نمونه هایی از غرائب نحوی قرائت حفص از عاصم است که اعتراض جماعتی از نحویان را برانگیخته است.
به همین سان، قرائت به فتح قاف «قرن» در سوره احزاب، قرائت به ضم سین «سعدوا» در سوره هود و قرائت به سکون لام «ثُمَّ لیَقطَع» در سوره حج، از منظر دانش «صرف» مورد نقد قرار گرفته است.
تحقیق حاضر بر آن است تا با بررسی شواهد دهگانه فوق، از جایگاه «عربیت» در نقد پاره ای از وجوه قرائت حفص از عاصم پرده بردارد و آشکار گرداند که قرائت مزبور را نمی توان فراتر از نقد پنداشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of Arabic rules in the criticism of narration of Hafs from Asim

نویسنده [English]

  • Roohollah Najafi

Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Faculty of Literature and Human Sciences, Kharazmi University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Asim is one of the readers of the Quran in the second Islamic century and Hafs is one of his narrators.In current century, reading of Hafs from Asim has become the most common reading among Muslims but this reading, with all its importance and popularity, is not free from some grammatical and morphological doubts. Some examples of grammatical problems in this reading which have provoked the objection of a group of grammar scholars, are as follows:
1-"Baynakom" in Surah al-An'am
2-"La Nokazziba" in Surah Al-An'am
3-"Fa Atalia" in Surah Al-Ghafir
4- "Qilihi" in Surah Az-Zukhruf.
5-"Arbao" in Surah An-Nur
6-"La yahsabanna" in Surah Al-Anfal
7-"Lamma" in Surah At-Tariq
Moreover, These examples have been criticized according to the morphological rules:
1-"Qarna" in Surah Al-Ahzab
2-"Soedu" in Surah Hud
3-"Thummalyaqta'a" in Surah Al-Hajj
The present research aims to show the importance of grammatical and morphological rules in criticism of some aspects of the reading of Hafs from Asim by examining the above ten examples. Based on this, it becomes clear that the reading of Hafs cannot be considered beyond criticism.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • difference in reading
  • Arabic rules
  • Asim
  • Hafs
  • grammatical challenge
 
 کتابنامه
-          آلوسی، شهاب­الدین محمود (1421ق): «روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی»، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-     ابن ابی مریم، نصربن علی شیرازی (2009 م): «الموضح فی وجوه القرائات و عللها»، تحقیق: عبدالرحیم الطرهونی، بیروت: دار الکتب العلمیه.
-          ابن خالویه (1427ق): «اعراب القرائات السبع و عللها»، بیروت: دار الکتب العلمیه.
-     ابن ادریس، ابوبکر احمدبن عبیدالله (1428ق): «الکتاب المختار فی معانی قرائات اهل الامصار»، تحقیق: عبدالعزیز بن حمید الجهنی، ریاض: مکتبة الرشد.
-          ابن زنجله، ابوزرعه عبدالرحمن بن محمد (1418ق): «حجة القرائات»، تحقیق: سعید الافغانی، بیروت: موسسة الرسالة.
-          ابن عاشور، محمد الطاهر (1420ق): «التحریر و التنویر»، بیروت: موسسه التاریخ العربی.
-          ابن عطیه، ابو محمد عبد الحق (بی­تا): «المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز»، بیروت: دار ابن حزم.
-          ابوحیان اندلسی، محمدبن یوسف (2010م): «تفسیر البحر المحیط»، بیروت: دار الکتب العلمیه.
-          ابوعبید، قاسم بن سلام (1426ق): «فضائل القرآن»، بیروت: المکتبه العصریه.
-          ازهری، ابومنصور محمدبن احمد (1412ق): «معانی القرائات»، المملکة العربیة السعودیة: کلیة الاداب جامعة ملک السعود.
-          همو (بی­تا): «تهذیب اللغة»، تهران: دار الصادق للطباعة والنشر.
-          اهدلی، احمد میقری بن احمد (1427ق): «البرهان فی اعراب آیات القرآن»، بیروت: مکتبه العصریه.
-          بنّا دمیاطی، احمدبن محمد (1407ق): «اتحاف فضلاء البشر بالقرائات الاربعة عشر»، تحقیق: شعبان محمد اسماعیل، بیروت: عالم الکتب.
-          جرجاوی، خالدبن عبدالله ازهری (1390ش): «شرح التصریح علی التوضیح»، بی­جا: ناب مصطفوی.
-          دانی، ابوعمرو عثمان بن سعید (1430ق): «التیسیر فی القرائات السبع»، تصحیح: اوتو پرتزل، بیروت: المعهد الالمانی للابحاث الشرقیه.
-          راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1429ق): «المفردات فی غریب القرآن»، تهران: موسسه الصادق .
-          رشیدرضا، محمد (1426ق): «تفسیرالقرآن الحکیم المشهور بتفسیر المنار»، بیروت: دار الکتب العلمیه .
-          رضی، محمدبن حسن (1431ش): «شرح الرضی علی الکافیه»، قم: دار المجتبی.
-          زجاج، ابو اسحاق ابراهیم السری (1427ق): «معانی القرآن و اعرابه»، تصحیح: عرفان بن سلیم، بیروت: المکتبه العصریه .
-          زمخشری، محمودبن عمر ( 1429ق): «الکشّاف عن حقائق غوامض التنزیل»، بیروت: دار الکتاب العربی.
-          سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1390ش): «همع الهوامع فی شرح جمع الجوامع»، بی­جا: ناب مصطفوی.
-          شرتونی، رشید (1422ق): «مبادی العربیة»، تنقیح: حمید محمدی، قم: موسسه انتشارات دار العلم.
-          شوکانی، محمدبن علی (1430ق): «فتح القدیر»، بیروت: دار الکتاب العربی.
-          طباطبایی، محمدحسین (1430ق): «المیزان فی تفسیرالقرآن»، قم: موسسه دار المجتبی.
-          طبری، محمدبن جریر (بی­تا): «تفسیر الطبری جامع البیان عن تأویل آی القرآن»، بیروت: دار احیاء التراث العربیّ.
-          عُکبریّ، ابوالبقاء عبداللّه بن حسین (1421ق): «املاء مامنّ به الرحمن»، بیروت: دارالکتب العلمیه.
-          علی، جواد (1413ق): «المفصّل فی تاریخ العرب قبل الاسلام»، بی­جا: بی­نا.
-          فارسی ، ابوعلی حسن بن عبدالغفار (1407ق): «الحجّة للقرّاء السبعة »، دمشق و بیروت: دار المأمون للتراث.
-          فخررازی، محمدبن عمر (1426ق): «تفسیر الفخر الرازی المشتهر بالتفسیر الکبیر و مفاتیح الغیب»، بیروت: دارالفکر.
-          فرّاء، یحیی بن زیاد (1432ق): «معانی القرآن»، تحقیق عماد الدین بن سید آل درویش، بیروت: عالم الکتب.
-          قرطبی، محمدبن احمد انصاری (1430ق): «الجامع‌ لاحکام القرآن»، بیروت: المکتبه العصریه.
-          قیسی، مکی بن ابی طالب (1432ق): «الکشف عن وجوه القراءات السبع وعللها و حججها»، بیروت: کتاب ناشرون.
-          نحاس، ابوجعفر احمدبن محمد (2004م): «اعراب القرآن»، بیروت: دار و مکتبة الهلال.
-          هذلی، ابوالقاسم یوسف بن علی (1428ق): «الکامل فی القرائات»، تحقیق: جمال بن السید، بی­جا: موسسة السما.
-          Bellami, James, (1996) “More proposed emendations to the text of the Koran”, Journal of the American Oriental Society 116ii, pp 196-204.
-          American Oriental Society 116ii, pp 196-204.