نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث و زبان و ادبیات عرب، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

1022034/sshq.2022.357157.1195

چکیده

رَوضُ الجِنان و رَوحُ الجَنان فی تفسیر القرآن اثر ابوالفتوح رازی از مهم‌ترین تفسیرهای سده ششم هجری است که درباره جنبه‌های گوناگون آن پژوهش شده‌است. اما مباحث بلاغی به‌‌ویژه، علم معانی و نظم قرآنی در این تفسیر چندان محل توجه پژوهشگران نبوده ‌است. «تکرار» که یکی از اسلوب‌های مهم قرآنی و از مباحث علم معانی به‌‌شمار می‌رود، موضوع مقاله حاضر است. نویسندگان در این مقاله کوشیده‌اند با شیوه تحلیلی_توصیفی، اسلوب «تکرار» را در این تفسیر بررسی و تبیین کنند. بر این اساس، پس از معرفی لغوی و اصطلاحی و ذکر انواع مختلف «تکرار» و بررسی انواع و کارکردهای آن در تفسیر ابوالفتوح، آیات سوره کافرون را در این تفسیر بررسی کرده و دریافته‌اند که ابوالفتوح رازی بدین اسلوب اهتمام داشته و به تبیین کارکردها و دلیل کاربردهایش در قرآن کریم پرداخته که می‌تواند زمینه‌ای برای پژوهش‌های نوین درباره دیدگاه‌ها و اندیشه‌های بلاغی این مفسر باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Quranic style of repetition and its types and functions in Abul Futūh Rāzī’ interpretation

نویسندگان [English]

  • Ali AliMohammadi 1
  • AliReza Baqer 2
  • Simin Valavi 3

1 PhD student, Department of Quran Sciences and Hadith, Arabic Language and Literature, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Arabic Language and Literature, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

3 Associate Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, Arabic Language and Literature, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Rawz al-jinan and rawh al-janan, written by Abu al-Futuh Razi, is one of the most important Persian interpretations of the sixth century A.H that has been researched in various aspects and angles, including theological, doctrinal, jurisprudential and lexical issues as well as the writing style of the work and its prose and the translation of the Quran. Despite this fact, rhetorical issues, especially semantics and Quranic rhyme, have not received much attention in aforementioned interpretation from scholars in the field of the Quran and rhetoric. ‘Repetition’, considered as one of the important Quranic styles and one of the topics of semantics, constitutes the subject of this article. In this article, the authors have attempted to explore and explain the style ‘repetition’ in aforementioned interpretation in a descriptive-analytical and library manner. To do this, after having introduced aforementioned style from a lexical and idiomatic point of view et mentioned different types of ‘repetition’, les authors examined its place in this interpretation and they came to the conclusion that Abu al-Futuh focused on the method ‘repetition’ and that he explained its functions, implications and concepts and that he justified its different uses in the Quran, which can be a basis for further research on his points of view and rhetoric ideas. In addition to being influenced by other researchers and commentators.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "repetition"
  • "semantics"
  • "Rawḍ al-Jinān and Rawḥ al-Janān"
  • "surah al-Kafirun"
کتابنامه
-        قرآن کریم
-        ابن‌سیدة، علی بن اسماعیل (1421ق): «المحکم والمحیط الأعظم»، تحقیق: عبدالحمید هنداوی، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-        ابن‏عاشور، محمد طاهر (1420ق): «التحریر والتنویر»، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
-        ابن‌کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق): «تفسیر القرآن العظیم»، تحقیق: محمد حسین شمس‌الدین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-        ابن‌منظور ( 1412ق): «لسان العرب»، تحقیق: علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-        ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق): «البحر المحیط فی التفسیر»، تحقیق: صدقی محمد جمیل، بیروت: دارالفکر.
-        ابوزهره، محمد (1370ش): «معجزه بزرگ: پژوهشی در علوم قرآنی»، ترجمه محمود ذبیحی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
-        ابوالفتوح رازى (1352ش): «روض ‌ال‍ج‍ن‍ان‌ و روح‌ ال‍ج‍ن‍ان‌ فی تفسیر القرآن»، ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌: م‍ی‍رزااب‍وال‍ح‍س‍ن‌ ش‍ع‍ران‍ی، تصحیح:‌ ع‍ل‍ی‌اک‍ب‍ر غ‍ف‍اری، ‏قم‏: اسلامیه.
-        ابوالفتوح رازى (1408ق): «روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن»، تصحیح: محمدمهدى‏ ناصح و محمدجعفر یاحقى، مشهد: آستان قدس رضوى، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى.
-        اسلامیه، حمیدرضا (1384ش): «ویژگی‌ها و منهج تفسیری روض الجنان»، بینات، سال دوازدهم، شماره 47.
-        اعتمادی، زهره (1380ش): «مباحث علوم قرآن در تفسیر ابوالفتوح رازى»‏، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه آزاد اسلامى واحد تهران شمال.
-        البغوی، ابومحمد (1420ق): «معالم التنزیل فی تفسیر القرآن»، تحقیق: عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        البقاعى، ابراهیم بن عمر (1427ق): «نظم الدرر فى تناسب الآیات و السور»، تحقیق: عبدالرزاق غالب مهدى، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-        بلّاطه، عیسی (1394ش): «تفسیر بلاغی قرآن: اعجاز و موضوعات مرتبط»، ترجمه مهرداد عباسی، رویکردهایی به تاریخ تفسیر قرآن، ویراسته اندرو ریپین، به‌کوشش و ویرایش مهرداد عباسی، تهران: حکمت.
-        البیضاوى، عبدالله بن عمر (1418ق): «أنوار التنزیل و أسرار التأویل»، اعداد: محمد مرعشلى، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
-        التفتازانی، سعدالدین (1383ش): «مختصر المعانی، قم: دار الفکر.
-        التفتازانی، سعدالدین (1392ش): «شرح المختصر»، تحقیق: عبدالمتعال الصعیدی، قم: دار الحکمة.
-        التهانوی، محمد بن علی (1996م): «موسوعة کشاف اصطلاحات الفنون والعلوم»، تحقیق: علی دحروج، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
-        الجوهری، اسماعیل بن حماد (1407ق): «الصحاح (تاج اللغة وصحاح العربیة)»، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار، بیروت: دارالعلم للملایین.
-        الخازن، علی بن محمد (1415ق): «لباب التأویل فی معانی التنزیل»، تحقیق: محمد علی شاهین، بیروت: دار الکتب العلمیة.
-        خرقانی، حسن (1392ش): «زیباشناسی قرآن از نگاه بدیع»، مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
-        خرقانی، حسن (1398ش): «علوم بلاغی و زیباشناختی قرآن(2)»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-        الخطیب الاسکافی، محمد بن عبدالله (1418ق): «درة التنزیل وغرة التأویل»، تحقیق: محمد مصطفى آیدن، مکة المکرمة: جامعة أم‌القرى.
-        الرازی، فخرالدین (1420ق): «التفسیر الکبیر»، اعداد: مکتب تحقیق دار احیاء التراث العربی‏، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
-        الزَّبیدی، مرتضی (بی‌تا): «تاج العروس من جواهر القاموس»، تحقیق: مجموعة من المحققین، بی‌جا، دارالهدایة.
-        الزحیلی، وهبة بن مصطفی (1418ق): «التفسیر المنیر فی العقیدة والشریعة والمنهج»، دمشق: دارالفکر المعاصر.
-        الزرکشی، بدرالدین (1410ق): «البرهان فی علوم القرآن»، تحقیق: جمال حمدی الذهبی و دیگران، بیروت: دارالمعرفة.
-        الزمخشرى، جارالله (1407ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل»، تحقیق: مصطفى حسین احمد، ‏بیروت: دارالکتاب العربی.
-        سجادی، سیدابراهیم (1384ش): «تأویل در تفسیر روض الجنان و روح الجنان»، پژوهشهای قرآنی، سال یازدهم، شماره 41.
-        السید المرتضى (1403ق): «الامالی»، تحقیق: محمد بدرالدین الحلبی، قم: کتابخانه آیة‌الله العظمى مرعشی‌نجفی.
-        سیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌‌بکر (1380ش): «ترجمه الاتقان فی علوم القرآن»، ترجمه مهدی حائری‌ قزوینی، تهران: امیرکبیر.
-        شمیسا، سیروس (1386ش): «نگاهی تازه به بدیع» (ویرایش سوم)، تهران: میترا.
-        ضیف، شوقی (1396ش): «تاریخ و تطور علوم بلاغت»، ترجمة محمدرضا ترکی، تهران: سمت.
-        طالقانی، سیدمحمود (1387ش): «پرتوی از قرآن»، تهران: آرون.
-        الطباطبایى، محمدحسین‏ (1390ق): «المیزان فی تفسیر القرآن»‏، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
-        طباطبایى، محمدحسین (1374ش): ‏«ترجمه تفسیر المیزان»، ترجمه محمدباقر موسوى، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
-        الطبرسى، فضل بن حسن‏ (1372ش): «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، تصحیح: فضل‏الله‏ یزدى‌طباطبایى و هاشم‏ رسولى، تهران: ناصرخسرو.
-        الطبری، محمد بن جریر (بی‌تا): «جامع البیان عن تأویل آی القرآن»، تحقیق: محمود محمد شاکر، القاهرة: مکتبة ابن‌تیمیة.
-        الطوسى، محمد بن حسن (بی‌تا): «التبیان فی تفسیر القرآن»، تحقیق: احمد حبیب‏ عاملى، بیروت:‏ دار إحیاء التراث العربی.
-        عبدالرئوف، حسین (1390ش): «سبک‌شناسی قرآن کریم»، ترجمه پرویز آزادی، تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
-        فضل‌الله، سیدمحمد حسین‏ (1419ق): «من وحی القرآن»، بیروت: دارالملاک.
-        الفیروزآبادی، محمد بن یعقوب (بی‌تا): «القاموس المحیط والقابوس الوسیط فی اللغة»، بیروت: دارالعلم للجمیع.
-        قائمی‌نیا، علیرضا (1390ش): «معناشناسی شناختی قرآن»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-        القاسمی، محمد جمال‌الدین (1418ق): «محاسن التأویل»، تحقیق: محمد باسل عیون السود، بیروت: دارالکتب العلمیة.
-        قمی، علی بن ابراهیم‌ (1404ق‌): «تفسیر القمی»، ‌تحقیق: طیب الموسوی ‌الجزائری، قم: دارالکتاب.
-        الکرمانی، محمود بن حمزة (بی‌تا): «اسرار التکرار فی القرآن»، تحقیق: عبدالقادر احمد عطاء، بی‌جا، دارالفضیلة.
-        کواز، محمد کریم (1386ش): «سبک‌شناسی اعجاز بلاغی قرآن»، ترجمه حسین سیدی، تهران: سخن.
-        مجمع اللغة العربیة بالقاهرة (بی‌تا): «المعجم الوسیط»، القاهرة: دارالدعوة.
-        مظفری، سودابه. ناعمی، زهره. اشکوری، سیدعدنان. و بابایی، شهلا (1399ش)، «پژوهشی تحلیلی پیرامون انواع سیاق، در تفسیر روض الجنان و روح الجنان»، پژوهشهای تفسیری تطبیقی، سال ششم، شماره 11.
-        مکارم‌شیرازی، ناصر (1371ش): «تفسیر نمونه»، با همکاری جمعی از دانشمندان، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
-        مهدوی‌راد، محمدعلی (1366ش): «شناسایى کتاب روح الجنان یا روض الجنان‏»، حوزه‏، سال چهارم، شماره 20.
-        نبی‌لو، علی‌رضا (1384ش): «بررسی سبک تفسیری ابوالفتوح رازی»، مجموعه مقالات کنگره شیخ ابوالفتوح رازی رحمه‌‌الله، ج 2، قم: دارالحدیث.
-        نقیب‌زاده، محمد (1398ش): «درس‌نامه کاربرد علوم بلاغی در تفسیر»، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-        النیسابوری، محمود بن ابی‌الحسن (1415ق): «ایجاز البیان عن معانی القرآن»، تحقیق: حنیف بن حسن القاسمی، بیروت: دار الغرب الاسلامی.
-        یعقوب، امیل بدیع و عاصی، میشال (1432ق): «المعجم المفصل فی اللغة والادب»، قم: ناب مصطفوی.