نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار علوم قرآن و تفسیر دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم ،علوم قرآنی مشهد، مشهد، ایران
2 دانش آموخته کارشناسی ارشد دانشکده علوم قرآنی مشهد، مشهد، ایران
چکیده
«صلیب» به نظر عده‌ای از اندیشمندان به عنوان یکی از واژگان دخیل (معرّب) است که ریشه آن مورد اختلاف پژوهشگران می باشد. این واژه یکی از کلماتی است که به واسطه تطورات گوناگون، معنا و کاربرد اولیه آن دستخوش تغییراتی شده است. اهمیت و ضرورت این پژوهش از آن جهت است که این واژه دارای خاستگاه ایرانی بوده و در زبان عربی تحول معنایی داشته و فهم آن تأثیر زیادی بر فهم و درک کلام الهی دارد. این پژوهش با روش تاریخی و تحلیلی و با هدف بررسی خاستگاه تاریخی و تبارشناسی واژه «صلیب»، سیر تحول معنایی آن در زبان عربی و کاربست تاریخی مشتقات واژه «صلیب» را در بافت آیات قرآن مورد تحلیل قرار می دهد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که واژه معرّب «صلیب» از ریشه فارسی «چلیپا» است که به عنوان نماد خورشید‌پرستی از تمدن باستان ایرانیان گرفته شده و در اکثر تمدن‌های باستانی مورد استفاده بوده است. این نماد طی تطورات دینی و فرهنگی در تمدن‌ها و قومیت‌های گوناگون ابتدا به «چوبه‌دار» اطلاق گرفته و پس از مصلوب شدن حضرت عیسی(ع) به عنوان نماد مقدس و انحصاری مسیحیان شناخته شده است. سپس با راه یافتن به زبان عربی به مفاهیم «سختی»، «استخوان کمر» و «به دار آویختن» نیز تطور معنایی پیدا کرده است. در قرآن کریم نیز به دو مفهوم «استخوان کمر مرد» و «به دار آویخته شدن» در مشتقات مختلفی به کار رفته است .
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Genealogy and study of the evolution of the meaning of the word "cross"
نویسندگان [English]
- Mojtaba Noroozi 1
- Mahnaz Tafaghodi 2
1 Department of Quranic Sciences and Interpretation, University of Holy Quranic Sciences and Education
2 Graduated from Mashhad Faculty of Quranic Sciences
چکیده [English]
According to some thinkers, "cross" is one of the Arabic words, the origin of which is disputed by researchers. This word is one of the words whose meaning and initial usage have undergone changes due to various developments.The importance and necessity of this research is due to the fact that this word has an Iranian origin and has changed its meaning in the Arabic language, and understanding it has a great impact on the understanding of the divine word. This research, with the historical and analytical method and with the aim of investigating the historical and genealogical origin of the word "cross", analyzes the evolution of its meaning in the Arabic language and the historical use of the derivatives of the word "cross" in the context of the verses of the Quran. The results of this research show that the Arabic word "cross" is from the Persian root "chalipa", which was taken as a symbol of sun worship from the ancient Iranian civilization and was used in most of the ancient civilizations. During the religious and cultural developments in various civilizations and ethnicities, this symbol was first referred to as "the gallows" and after the crucifixion of Jesus (pbuh), it became known as the holy and exclusive symbol of Christians. Then, by finding its way into the Arabic language, the concepts of "hardness", "backbone" and "hanging" have also developed in meaning. In the Holy Quran, the two concepts of "man's back bone" and "being hanged" are used in various derivatives.
کلیدواژه‌ها [English]
- "Cross"
- crucifix
- genealogy
- historical application
- semantic evolution
قرآن کریم
- آذرنوش، آذرتاش، 1388، راه های نفوذ فارسی در فرهنگ و زبان تازی، چاپ دوم، انتشارات توس، تهران
- آموزگار، ژاله، 1387، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمت
- ابن عربی، محمدبن عبدالله بن ابوبکر، «احکام القرآن»، بی جا، بی نا، بی تا
- ابن فارس،«معجم مقاییس اللغه»، به تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، قم، مرکز النشر، 1404ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، «لسان العرب»، بیروت، دار صادر، 1414ق.
- باقری، مهری، 1385، دین های ایران باستان، تهران، انتشارات قطره
- بختورتاش، نصرت الله، 1380، نشان راز آمیز: گردونه خورشید یا گردونه مهر، تهران، فروهر
- بصیری، میترا، «ادیان جهان باستان»، تهران، علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379ش
- پازارگاد، بهاء الدین، تاریخ و فلسفه مذاهب جهان، 1346، کتابفروشی اشراقی
- پالمر، فرانک رابرت، «نگاهی تازه به معناشناسی»، ترجمه کوروش صفوی، تهران ، نشر مرکز، 1366ش، ص105
- تبریزی، محمد حسین بن خلف، «برهان قاطع»، به تصحیح و توضیح محمد معین، تهران، کتابفروشی ابن سینا، 1342ش.
- جفری، آرتور؛ «واژه های دخیل در قرآن مجید»، ترجمه فریدون بدره ای، تهران، توس،1386ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، «تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعه»، به تحقیق محمد رضا حسینی جلالی، قم، موسسه آل البیت (ع) لاحیا التراث، 1416ق.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، «المفردات فی غریب القرآن»، بیروت، دارالعلم الدار الشامیة،1412ق.
- ربیع زاده، علی، «از چلیپای ایرانی تا صلیب رومی»، چیستا، شماره 252، 1387ش، صص4-5
- روایات پهلوی، 1367، ترجمه و گزارش مهشید فخرایی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
- دهخدا، علی اکبر، «لغت نامه دهخدا»، بی جا، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1342ش.
- ذبیانی، نابغه، 1996، دیوان، دارالفکرالعربی، چاپ بیروت
- ذکاوتی قراگزلو، علیرضا، «اسباب النزول»، 1383، تهران، نشر نی
- شوشتری، محمد علی، «واژه های فارسی در زبان عربی»، تهران، چاپ بهمن، 1347ش.
- طباطبایی، محمد حسین، «المیزان فی تفسیر القرآن»، قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417ق.
- عبادی، عدی بن زید، ، 1965دیوان، دار الجمهوریه للنشر و الطبع، بغداد
- فراهیدى، خلیل بن احمد؛ کتاب العین، قم، هجرت، ۱۴۱۰ق، چاپ دوم.
- فیومی، احمد بن محمد، «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی»، قم، دار الهجره، 1414ق.
- فرنبع دادگی، 1385، بندهش، ترجمه و گزارش مهرداد بهار، تهران، انتشارات توس
- قائم، گیسو، «پیام چلیپا بر روی سفالینه های ایران»، صفه، دوره19، شماره49، 1388ش، صص31-46.
- قدسی، هوشنگ، رسول بهنام، «تاملی در کارکردهای نماد صلیب و چلیپا در اشعار فردوسی و خاقانی»، نخبگان علوم و مهندسی، ج2، شماره 3، 1396ش، صص16-29
- کتاب مقدس(انجیل متی)، انتشارات ایلام، انگلستان، 2002 میلادی، چاپ سوم.
- مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، موسسه الوفاء، 1403ق.
- محمدی ری شهری، محمد، «دانشنامه امیر المومنین بر پایه قرآن»، حدیث و تاریخ، با همکاری محمد کاظم طباطبایی و محمود طباطبایی نژاد، ترجمه عبدالهادی مسعودی، قم، دار الحدیث، 1386
- محمودی بختیاری، علیقلی، «چلیپا یا نشان آریایی»، ارمغان، دوره سی ام، شماره 3، 1340ش، صص 128- 131
- مصطفوی، حسن، «تفسیر روشن»، تهران، مرکز نشر کتاب، 1380ش.
- مصطفی، ابراهیم، محمد علی نجار، احمد حسن زیات، حامد عبد القاهر، «المعجم الوسیط»، استانبول، دار الدعوه، 1989م.
- مهیار، رضا، «فرهنگ ابجدی عربی-فارسی»، بی جا، بی نا، بی تا.
- نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام، به کوشش قوچانى، بیروت، دار احیاء التراث العربى، 1362.
- یاحقی، محمد جعفر، 1375، فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران، سروش
- Mingana, syriac Influence on the Style of the Koran, in Ibn Warraq , ed.Prometheus Biiks, 2002, , pp. 174-175
- . Nourai, Ali, An Etymological Dictionary Of Persian,Engilish and other , 2013 , p400 Indo-European Languages
- . Vullers, J . A .1855. Lexion Persico-Latinum Etymologisum, 2 Vols. Bonn
)