نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار،گروه زبان و ادبیات عربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

1022034/sshq.2023.376451.1246

چکیده

سبک ­شناسی لایه ­ای به تحلیل و بررسی شاخص­های یک متن از جهت گزینش کلمات و ساخت و زیرساخت عبارات می­پردازد. وجود عناصر سبک ­ساز در لایه نحوی در ارکان جمله، نشانگر اندیشه حاکم بر متن است. در این لایه سبکی، پیوندِ سبک و اندیشه به واسطه مؤلفه ­های نحوی همچون نظم نشان دار (تقدیم و تأخیر، حذف، التفات) و ساختمان جمله (طول جمله، پیوند جمله) مورد توجه قرار می­گیرد و هر کدام از این مؤلفه ­ها متناسب با فضای حاکم بر آیات دعا، به یکی از مضامین اجتماعی، اخلاقی، تربیتی، آفرینش عالم و ... ارتباط پیدا می­کند و معانی مختلفی همچون هشدار، انذار، توبیخ، راهنمایی، توجه و اهتمام را بیان می­کند. بر این اساس، این جستار در صدد تحلیل سبک لایه نحوی آیات دعا در پانزده جزء نخست قرآن است. برای رسیدن به این هدف از شیوه تحلیلی ـ توصیفی بهره برده شده است. یافته­های پژوهش بیانگر آن است که هر کدام از مؤلفه ­های سبک ­ساز به کار رفته در آیات دعا با محتوای آیات در تناسب است. صدای فعال، وجهیت، تقدیم و تأخیر، حذف برخی از اجزای جمله و توازن نحوی آیات منجر به ساخت­های بی­بدیل می­شود و اهداف آیات را در ذهن مخاطب بیشتر می­ نشاند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The style of the syntactic layer of prayer verses

نویسنده [English]

  • Ramazan Rezaei

Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Institute of Humanities and Cultural Studies, Tehran, Iran

چکیده [English]

Layered stylistics analyzes and examines the indicators of a text in terms of word selection and structure and structure of phrases. The presence of stylistic elements in the syntactic layer in the elements of the sentence indicates the dominant thought of the text. In this stylistic layer, the link between style and thought is taken into consideration through syntactic components such as marked order (presentation and delay, omission, omission) and sentence structure (sentence length, sentence connection), and each of these components According to the atmosphere governing the prayer verses, it is related to one of the social, moral, educational themes, the creation of the world, etc. slow Based on this, this essay aims to analyze the style of the syntactic layer of prayer verses. To achieve this goal, an analytical-descriptive method has been used. The findings of the research show that each of the stylistic components used in the prayer verses is in proportion to the content of the verses. Active voice, high certainty, presentation and delay, removal of some sentence components, and syntactic balance of the verses lead to unique constructions and make the goals of the verses more in the audience's mind

کلیدواژه‌ها [English]

  • Holy Quran
  • prayer verses
  • stylistics
  • syntactic layer
ابن منظور، جمال الدین (1990): «لسان العرب»، نسقه وعلّق علیه علی شیری، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
ابن هشام الانصاری (1428): «مغنی اللبیب عن کتب الاعاریب»، تحقیق محمد محی الدین عبدالحمید، بیروت: المکتبه العصریه.
اکبری گندمانی، مهرداد: (1397): «هم پایگی و بازی مقید در شعر "تنها صداست که می ماند"»، دو فصلنامه روایت­شناسی، سال 1، شماره 3، صص1-20.
آذرنوش، آذرتاش) 1385): فرهنگ معاصر عربی_فارسی، تهران: انتشارات نی، چاپ هفتم
بالعید، أسماء (2015): «بنیة التوازی فی المقالة الأدبیّة عند البشیر الإبراهیمی»، رسالة الماجیستر، جامعة الشهید حمة لخضر_الوادی، الجمهوریة الجزائریة.
تفتازانی، سعد الدین (1430): «المطول شرح تلخیص مفتاح العلوم»، تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت: دارالکتب العلمیه.
الجارم، علی (١٣٢٧): «الجملة الفعلیة أساس التعبیر فی اللغة العربیة»، مجمع اللغة العربیة (مصر)، العدد،٣٥٠-٣٤٧.
جاهمی، آمنه (2012): «آلیات الانسجام النصی فی خطب مختارة من مستدرک نهج البلاغة للهادی کاشف الغطاء»، رسالة ماجیستر، جامعة باجی مختار_عنابة.
جرجانی، عبدالقاهر (1368): «دلائل الاعجاز»، شرح و تحقیق محمد عبدالمنعم خفاجی، القاهرة: مطبعه القاهرة.
جین اچسون (1364)، «روانشناسی زبان»، ترجمه و نگارش: عبدالخلیل حاجتی، تهران: سپهر.
الحجایا، أنصاف (2016): «التوازی الترکیبی الصرفی فی القرآن الکریم»، رسالة ماجیستر، إشراف: عادل بقاعین، جامعة مؤتة، کلیة الدارسات العلیا، قسم اللغة العربیة و آدابها، مؤتة، الاردن.
حسان، تمام (1993): «البیان فی روائع القرآن»، القاهرة: عالم الکتب.
الحسینی، راشد بن حمد بن هاشل (2004): «البنی الاسلوبیه فی النص الشعری»، لندن: دارالحکمه.
درپر، مریم (1392): «لایه­های مورد بررسی در سبک­شناسی انتقادی داستان کوتاه و رمان»، دو ماهنامه جستارهای زبانی (5) 21، 65-94.
السکاکی، یوسف بن ابی بکر (1981): «مفتاح العلوم»، بغداد: دار الرساله.
الشایب، احمد (1945): «الاسلوب»، النهضه المصریه.
شعبانی، منصور (1389): «ساخت همپایگی: با نگاهی به زبان فارسی»، مجله ادب پژوهی: پاییز 89، شماره 13.
عابدی، علی و سرمدی، مجید و مسجدی، حسین و گیتی فروز، علی محمد (1395): «همپایگی ساخت های متن و آیات در "التوسل الی الترسل"و" نفثة المصدور"»، فصلنامه علمی پژوهشی پژوهش­های ادبی قرآن، سال چهارم، شماره چهارم، صص145-171.
عبدالمطلب، محمد (1994): «البلاغة و الاسلوبیة»، القاهرة: الشرکة المصریة العالمیة للنشر.
عثمان، عبد الفتاح (١٩٨٣): «دراسات فی علم المعانی والبدیع»، المنیرة: مکتبة الشباب.
عمرانپور، محمدرضا (1386): «اهمیت عناصر و ویژگی­های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر»، نشریه علمی_پژوهشی گوهر گویا، صص 153-180 .
فتوحی رودمعجنی، محمود (1390): «سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها»، تهران: انتشارات سخن.
فرشیدورد، خسرو  (1382): «درباره­ی ادبیات و نقد ادبی»، تهران: امیرکبیر، چاپ چهارم.
ـــــــــــــــــ (1344): «پیوند در زبان فارسی)بررسی یک مبحث دستوری(، مجله وحید، سال دوم، شماره هفتم.
فضل، صلاح (1998): «علم الاسلوب مبادئه و إجراءاته»، قاهره: دار الشرق.
کواز، محمدکریم (1386): «سبک­شناسی اعجاز بلاغی قرآن کریم»، ترجمه سید حسین سیدی، تهران: نشر سخن.
لونگینوس، کاسیوس (1379): «در باب شکوه سخن»، ترجمه رضا سید حسینی، تهران: نگاه.
مفتاح، محمد (1996): «التشابه و الاختلاف»، دار البیضاء.
موسوی لر، اشرف السادات و یاقوتی (1393): «زیباشناسی کلام وحیانی قرآن­»، فصلنامه جلوه هنر، شماره 12.
میشل شرم، جوزف (1984): «دلیل الدراسات الاسلوبیه»، بیروت: مجد.