نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار تفسیر تطبیقی دانشگاه امام صادق (علیه السلام) پردیس خواهران،تهران ،ایران
2 سطح 4 تفسیر تطبیقی مجتمع آموزش علوم اسلامی کوثر، تهران ایران
چکیده
عصر حاضر، دوران شکوفایی سبک‌های مختلف تفسیر موضوعی از جمله رویه استنطاقی، رویه تنزیلی و رویه نظریه داده‌بنیاد است. شناخت این رویه‌ها موجب بهره‌وری بیشتر از آنها و کشف دقیق‌تر نظریه قرآنی می‌شود. از کارآمدترین راه‌های شناخت هر سبک، ارزیابی تطبیقی آنهاست؛ چرا که در پرتو مقایسه است که نقاط ضعف و قوت هر سبک، بیشتر آشکار شده و امکان ارتقاء هر سبک و در نتیجه درک بالاتر مراد الهی فراهم می‌شود. از این رو، این مقاله تلاش کرده است تا با روش تطبیق و تحلیل به ارزیابی سه رویه مذکور در سبک تفسیر موضوعی بپردازد و گامی در جهت کشف دقیق‌تر هر رویه بردارد. عناوین «قرآن، کتابی برای تاریخ نه در تاریخ»، «قابلیت پاسخگویی قرآن در مسائل نوپدید»، «لزوم کشف دیدگاه قرآن»، «نظام‌وارگی قرآن»، «اجتماع‌خیز بودن مسأله»، «لزوم بهره‌وری از تجربه بشری»، «یکسان نبودن متن معصوم و غیر معصوم» ملاک‌هایی هستند که در این مقاله بر اساس آنها، مقارنه در دو جنبه اشتراکی و افتراقی صورت پذیرفته است. به نظر می‌رسد که هر یک از سبک‌های مذکور از جهاتی کارآمد و از جهاتی نیاز به بازبینی دارند که با مقارنه صورت‌پذیرفته این امر ممکن می‌شود.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
COMPARATIVE ASSESSMENT OF CONTEMPORARY THEMATIC INTERPRETATION METHODS: INFERENTIAL, REVELATIONAL, GROUNDED THEORY
نویسندگان [English]
- Tahere Mohseni 1
- nasim teymouri 2
1 Assistant Professor. Comparative interpretation. Imam Sadiq University (peace be upon him) Sisters Campus, Tehran, Iran
2 Level 4 comparative interpretation. Kausar Islamic Science Education Complex, Tehran, Iran
چکیده [English]
The current age is the era of the flourishing of different styles of thematic interpretation methods including the inferential (Istintaqi) method, the revelational (Tanzili) method, and the grounded theory method. Familiarity with these procedures will assist researchers to take more advantage from them and to discover the Qur'anic theory more precisely. Of the most efficient ways to recognize each style is their comparative evaluation; because it is in the light of comparison that the weaknesses and strengths of each style are more revealed and the possibility of upgrading each methods and as a result a higher understanding of God's purpose is provided. Therefore, this article has tried to evaluate the three mentioned procedures concerning thematic interpretation via the method of comparison and analysis and take a step forward towards a more detailed discovery of each procedure. The titles "Quran, a book for history, not in history", "The ability of the Quran to respond to new issues", "The need to discover the perspective of the Quran", "The systematization of the Quran", "The social nature of the problem", "The need to benefit from human experience" are criteria that base on them comparison are made in terms of two aspects of commonality and difference. It seems that each of the mentioned methods is efficient in some ways and needs to be revised in some other ways, which is possible with the comparison made.
کلیدواژه‌ها [English]
- "thematic interpretation"
- "inferential (Istintaqi) procedure"
- "revelational (Tanzili) procedure"
- "grounded theory"
- آقایی‌اقدم، سعیده؛ سبحانی‌یامچی، محمد (1394ش): «شیوه‌های مهندسی فرهنگ نماز در جامعه اسلامی بر اساس تفسیر تنزیلی»، نهمین همایش بین‌المللی پژوهش‌های قرآنی.
- اکبری، رضا؛ شیرزاد، محمدحسن؛ شیرزاد، محمدحسین (1393ش): «بازخوانی نظریه شهید صدر در تفسیر موضوعی قرآن کریم با تکیه بر اندیشه هرمنوتیکی گادامر»، دو فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات قرآن و حدیث سال هفتم، صص 37ـ 61.
- ایازی، سیدمحمدعلی (1383ش): «تفسیر موضوعی از نگاه شهید صدر»، پیام جاویدان، شماره 2، صص 35 ـ 48.
- ایازی، علی‌نقی؛ ربانی‌خوراسگانی، علی (1393ش): «موانع اجتماعی تفکر در الگوی اسلامی پیشرفت بر اساس نظریه‌پردازی داده‌محور از قرآن»، سال 25، شماره 2، پیاپی 54، صص: 81ـ 96.
- بهجت‌پور، عبدالکریم (1392ش): «تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فوائد»، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
- ــــــــــــــــــــ، (1393ش): «روش کشف الگوی اسلامی مهندسی فرهنگی»، مجله راهبرد اندیشه، شماره 27، صص 91 ـ 118.
- ـــــــــــــــــــ (1396ش): «سیر فرهنگ‌سازی پوشش اسلامی (با رویکرد تفسیر تنزیلی)»، قم: تمهید.
- ـــــــــــــــــــ (1397ش): «نقش تفسیر تنزیلی در پیشرفت»، قبسات، سال 23، صص 5 ـ 31.
- بهجت‌پور، زینب (1398ش): «سیر تنزیلی اسماء و صفات قرآن»، قم: بوستان کتاب.
- تیموری، نسیم (1401ش): «ارزیابی روش‌شناختی نظریه‌های مطرح در تفسیر موضوعی»، رساله سطح 4، مجتمع آموزشی علوم اسلامی کوثر.
- جانکر، جان ؛ پنینک، بارتجان (1394ش): «ماهیت روش‌شناسی تحقیق»، ترجمه: محمدتقی ایمان و عبدالرضا امانی‌فر، شیراز: دانشگاه شیراز.
- جلیلی سنزیقی، سیدهدایت (1387ش): «تفسیر موضوعی، چیستی، بنیان‌ها و پیش‌فرض‌ها»، قم: بوستان کتاب.
- جوادی‌آملی، عبدالله (1390ش): «تفسیر تسنیم»، قم: مرکز نشر اسراء، چاپ سوم.
- دادگر، یدالله؛ نجفی، سید محمدباقر (1380ش): «مبانی فقهی پیشرفته اقتصاد اسلام»، تحلیل کتاب اقتصادنا، کرمانشاه: دانشگاه رازی.
- داننده، اکبر؛ محمدی‌راد، حمید؛ محمدی‌راد عزیزه (1396ش): «مراحل عفاف و حجاب در تفسیر تنزیلی»، همایش علمی عفاف، حجاب و سبک زندگی، 18صفحه، سایت سیلیویکا.
- رضایی‌الواری، محمدرضا (1395ش): «سیر تکون اندیشه حاکمیت سیاسی با تأکید بر نزول آیات مدنی قرآن»، استاد راهنما: بهروزی‌لک، غلام‌رضا، قم: دانشگاه باقر العلوم.
- سعیدی‌روشن، محمدباقر؛ موسوی، هادی؛ رجبی، محمود؛ محمدی‌فرد، علیرضا (1398ش): «تحلیلی بر کاربست نظریه‌ها و مفاهیم علوم اجتماعی در فرایند نظریه‌پردازی قرآنی/ دینی»، روش‌شناسی علوم انسانی، سال25. شماره 100، صص81 تا 98.
- سلیمانی، مرحمت (1394ش): «مهندسی عفاف و حجاب در تفسیر تنزیلی»، پایان نامه مقطع کارشناسی ارشد، استاد اهنما: حمید محمدی‌راد، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، دانشکده علوم قرآنی مراغه.
- شنبدی، بهادر؛ فدوی، محبوبه سادات (1395ش): «شناسایی مؤلفه‌های مدیریت تربیت بر مبنای آموزه‌های قرآن کریک به منظور ارائه مدل مفهومی (نظریه داده‌بنیاد)»، مجله مدیریت فرهنگی، سال دهم، شماره 33 و 34، صص 15ـ 30.
- صدر، سیدمحمدباقر (1369ش): «سنت‌های اجتماعی و فلسفه تاریخ در مکتب قرآن»، مترجم: حسین منوچهری، تهران: نشر فرهنگی رجاء.
- ــــــــــــــــــ (1379ش): «تفسیر تجزیه‌ای و تفسیر موضوعی» مترجم: سعید عباسی‌نیا، گلستان قرآن، شماره27، صص 36 ـ 39.
- ــــــــــــــــــ (1421ق): «المدرسه القرآنیه (موسوعه شهید صدر ج 19)» قم: مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
- ــــــــــــــــــ (1429ق): «کتاب فلسفتنا»، قم: مرکز الأبحاث و الدراسات التخصصیه للشهید الصدر.
- طباطبایی، محمدحسین (1390ق): «المیزان فی التفسیر القرآن»، بیروت: موسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ دوم.
- عابدی‌نژاد داورانی، امین‌رضا (1394ش): «روش کشف سیاست‌های پیشرفت با تأکید بر آراء شهید صدر»، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 13، صص 131 ـ 154
- کلینی، محمدبن‌یعقوب (1407ق): «الکافی»، تحقیق و تصحیح علی‌اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران: دار الکتب الاسلامیه.
- مجلسی، محمدباقر (1404ق): «بحار الانوار الجامعه الدرر الاخبار الائمه الاطهار (ع)»، بیروت: مؤسسه الوفاء.
- مطهری، مرتضی (1392ش): «جامعه و تاریخ»، تهران: انتشارات صدرا.
- معرفی‌‌محمدی، عبدالحمید (1393ش): «روش‌شناسی شهید صدر در اقتصاد اسامی؛ از نگاهی دیگر»، معرفت اقتصاد اسلامی، شماره 11. صص 95ـ 118.
- منصوریان، یزدان (1386ش): «گراندد تئوری چیست و چه کاربردی دارد؟»، ویژه‌نامه همایش علم اطلاعات و جامعه اطلاعاتی، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
- موسوی، سید جمال‌الدین (1382ش): «تفسیر موضوعی راهبرد نوین در فهم قرآن»، گلستان قرآن، شماره 145، صص 11ـ 14.
- مونیکه، هنینک؛ اینگه، هاتر؛ اجی، بیلی (1394ش): «روش‌های تحقیق کیفی»، مترجمان: علیرضا صادقی؛ مهدی ابراهیمی، تهران: صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، مرکز پژوهش و سنجش افکار.
- نوربخش ولاشدی، اسماعیل؛ ماشینچی، علی‌اصغر؛ رنجبر، مختار (1399ش): «طراحی الگوی تربیت اجتماعی از منظر قرآن و سنت بر اساس نظریه داده‌بنیاد»، مجله مطالعات اسلامی در حوزه سلامت، دوره 4، شماره 4، صص 75ـ 88.
- نیومن، ویلیام لارنس (1395ش): «روش‌های پژوهش اجتماعی»، ترجمه: ابوالحسن فقیهی و عسل آغاز، تهران: ترمه.
- یساقی، علی‌اصغر؛ ایازی، سیدمحمدعلی (1389ش): «تحلیل مبانی و رویکرد شهید صدر به تفسیر موضوعی»، مجله فقه و تاریخ تمدن، سال 6، شماره 25، صص 196ـ 217.
- واعظی، احمد؛ سعیدی‌روشن، محمدباقر (1393ش): «نظریه تفسیر متن»، قم: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
- Krippendorff, Klaus, (2004), Content Analysis: An Introduction to Its
- Methodology, Thousand Oaks, London: Sage Publications.
)