نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی، دانشکده پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شاهرود، ایران

2 دانش پژوه سطح 3 تفسیر و علوم قرآن، مدرسه تخصصی قرآن و عترت، حوزه علمیه خراسان

3 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان، کرمان، ایران

1022034/sshq.2023.379649.1258

چکیده

در این نوشتار به بررسی تفاوت معنای واژه‌ی آلاء و نعمت پرداخته شده است. این دو واژه در قرآن به‌کار رفته، امّا مترجمین، کلمه‌ی «آلاء» را هم به «نعمت» ترجمه کردند. در صورتی‌که اگر قائل باشیم هر لفظی در قرآن معنای خاصّ خودش را دارد، باید در بُن معنایی این دو واژه تفاوتی وجود داشته باشد. لذا برای شناخت اختلاف مفهومی میان این دو واژِه، اقدام به انجام این پژوهش کردیم. پس از بررّسی معنای لغوی و تفسیری این دو واژه فهمیده می‌شود که کلمه‌ی «آلاء» حکایت‌گر اوج رحمت و محبّت خداوند است که یکی از مصادیق آن، نعمت می‌باشد. از این منظر «آلاء» اعمّ از نعمت است. همچنین در نعمت تنها نظر به خود نعمت از جنبه‌ی مادی یا معنوی، ظاهری یا باطنی و [...] می‌باشد. اما در «آلاء» علاوه بر عمومیتی که دارد و شامل همه‌ی اقسام و مصادیق «نعمت» می‌شود؛ بیانگر صفت قدرت خداوند نیز می‌باشد. در بخش پایانی نیز به اشتراکات مفهومی نعمت و آلاء با فضل، احسان، رحمت و عطاء اشاره شد و تفاوت معنایی هر یک تبیین گردید. نوشتار حاضر با استفاده از منابع کتابخانه ای و با روش تحلیلی- توصیفی به رشته تحریر در آمده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analyzing the semantic domains of the words "ala" and "nemat" in the Quran According to the principle of "non-reciprocity"

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ebadi 1
  • mohammad moghtari 2
  • hamed mostafavifard 3

1 Assistant Professor, Department of Islamic Studies, Faculty of Medicine, Shahrood University of Medical Sciences, Shahrood, Iran

2 3rd level scholar of Qur'an interpretation and sciences, specialized school of Qur'an and Atrat, Khorasan Seminary Mashhad, Iran,

3 Assistant Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Vali Asr University (Aj), Rafsanjan, Kerman, Iran

چکیده [English]

In this article, the difference between the meaning of the word Alaa and Nemat has been investigated. These two words are used in the Qur'an, but the translators also translated the word "Ala" as "Blessing". If we believe that every word in the Qur'an has its own meaning, there must be a difference in the meaning of these two words. Therefore, to understand the conceptual difference between these two words, we conducted this research. After examining the literal and interpretative meaning of these two words, it is understood that the word "Ala" tells the story of the peak of God's mercy and love, which is one of its examples. From this point of view, "Ala" is a blessing. Also, in blessing, the only consideration is the blessing itself from the material or spiritual aspect, external or internal and [...] But in "ala" in addition to its generality and including all types and examples of "nemat"; It also expresses the attribute of God's power. In the final part, the conceptual commonalities of blessing and blessing with grace, kindness, mercy and grace were pointed out and the difference in meaning of each was explained. This article has been written using library sources and analytical-descriptive method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alaa
  • blessing
  • favor
  • kindness
  • semantics
 
ـ قرآن کریم
ـ ابوالفتوح رازی، حسین بن علی،(1408ق): روض الجنان و روح الجنان، مشهد، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی.
ـ ابن انباری، محمد بن قاسم،(1375ق): کتاب الاضداد، چاپ دوم، بیروت، مکتبه المصریه.
ـ ابن اثیر،(1364ق): النهایه فی غریب الحدیث، قم، موسسه اسماعیلیان.
ـ ابن سکیت، یعقوب بن اسحاق،(1912م): الاضداد، المطبعه الکاثولیکیه.
ـ ابن سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله،(1404ق): الشّفاء (الالهیات)، قم، مکتبه آیه الله مرعشی.
ـ ابن عاشور، محمّد بن الطاهر،(1984م): التّحریر والتّنویر، تونس، الدّار التّونسیّه للنّشر.
ـ ابن‏عطیه، عبدالحق بن غالب،(1422ق): المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ـ ابن درید، محمّد‌بن حسن،(1988م): جمهرة اللّغه، بیروت، دار العلم للملایین.
ـ ابن فارس، ابوالحسین، احمد،(1404ق): معجم مقاییس اللّغه، قم، مکتبه الاعلام الاسلامی.
ـ  ابن قتیبه، عبدالله بن مسلم،(1411ق): تفسیر غریب القرآن، بیروت، دار و مکتبه الهلال.
ـ أزهری، أبومنصور محمّد بن احمد،(بی‌تا): تهذیب اللّغه، بیروت، دار احیاء التّراث العربی.
ـ بیضاوى، عبدالله بن عمر،(1418ق): أنوار التنزیل و أسرار التأویل، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ـ بنت الشّاطی، عایشه،(1376ش): اعجاز بیانی قرآن، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ ثعلبی، حسین بن احمد،(1422ق): الکشف و البیان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ـ جعفری، یعقوب،(1376ش): «دشواری کلمات مترادف در قرآن»، مجله ترجمان وحی، ش2.
ـ جوهری، اسماعیل‌بن حمّاد،(1407): صحاح اللّغه، بیروت، دارالعلم.
ـ حویزى، عبدعلى بن جمعه،(1415): تفسیر نور الثقلین، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان.
ـ خویی، ابوالقاسم،(1430): البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسّسه‌ی احیای آثارالامام الخوئی.
ـ دینورى، عبدالله بن محمد،(1424): الواضح فى تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار الکتب العلمیة.
ـ راغب اصفهانی،(1412ق): حسین، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، دارالقلم.
ـ ربانی، محمد حسن،(1379ش): «ترادف در واژه‌های قرآن»، پژوهش‌های قرآنی، ش 23 و 24.
ـ رضایی اصفهانی، محمد علی،(1387ش): منطق تفسیر قرآن 2، قم، انتشارات جامعه المصطفی.
ـ زبیدی، مرتضی،(1397): تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالهدایه.
ـ زرکشی، بدر الدین محمد،(1374): البرهان فی علوم القرآن، قاهره، دار احیاء الکتب.
ـ زمخشرى، محمود بن عمر،(1407): الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، چاپ سوم، بیروت، دار الکتاب العربی.
ـ سمرقندى، نصر بن محمد،(1416ق): تفسیر السمرقندى المسمى بحر العلوم، لبنان، دارالفکر.
ـ سیوطی، جلال الدین،(1404): الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی.
ـ شرتونی، سعید،(1992): أقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد، بیروت، مکتبه لبنان.
ـ شریعتمداری، جعفر،(1375): شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، مشهد، موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
ـ صاحب، اسماعیل‌بن عبّاد،(1414ق): المحیط فی اللّغه، بیروت، عالم الکتاب.
ـ صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم شیرازی،(1981م): الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ـ طالقانی، محمود،(1360ش): پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار.
ـ طباطبائی، محمد حسین،(1417ق): المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی حوزه علمیه.
ـ طبرسی، فضل بن حسن،(1372ش): مجمع البیان، چاپ سوم، تهران، ناصرخسرو.
ـ طبری، محمد بن جریر،(1412ق): جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفه.
ـ طوسی، محمد بن حسن،(بی‌تا): التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
ـ طریحی، فخر الدین،(1375ش): مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی.
ـ عبدالباقی، محمد فؤاد،(1408): المعجم المفهرس، بی‌جا، دار الجیل.
ـ عبد التواب، رمضان،(1376ش): مباحثی در فقه اللّغه و زبان شناسی عربی، مشهد، آستان قدس رضوی.
ـ عسکری، ابوهلال،(1400ق):  الفروق اللّغویّه، بیروت، دارالافاق الجدیده.
ـ فخر رازی، محمد بن عمر،(1420): التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ـ فراهی، عبد الحمید،(2002م): المفردات القرآن، دار الغرب الاسلامی.
ـ فراهیدی، خلیل بن احمد،(1409): العین، چاپ دوم، نشر هجرت، قم.
ـ فیض کاشانى، محمد بن شاه مرتضى،(1418): الأصفى فی تفسیر القرآن، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الإعلام الإسلامی.
ـ فیومی، احمد بن محمّد،(1414ق): المصباح المنیر، مؤسّسه‌ی دار الهجره، قم، چاپ دوم.
ـ قرشی، علی اکبر،(1371ش): قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ـ قرطبی، محمد بن احمد،(1364ش): جامع الاحکام القرآن، تهران، ناصر خسرو.
ـ قشیرى، عبدالکریم بن هوازن،(2000م): لطائف الاشارات، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
ـ ماتریدى، محمد بن محمد،(1426): تأویلات أهل السنة، بیروت، دار الکتب العلمیه.
ـ مصطفوی، حسن،(1368ش): التّحقیق فی کلمات القرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ـ مطهری، مرتضی،(1377ش): مجموعه آثار، بی‌جا، صدرا.
ـ مقاتل بن سلیمان،(1423): تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
ـ مکارم شیرازی، ناصر،(1374): تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
ـ مکی، ابن حموش،(1429ق): الهدایه الی بلوغ النهایه، شارجه، جامعه الشارقه، کلیه الدراسات العلیا و الحث العلمی.
ـ. میبدى، احمد بن محمد،(1371ش): کشف الاسرار و عدة الابرار، چاپ 5، تهران، امیر کبیر.
ـ نکونام، جعفر، «ترادف در قرآن کریم» مجله پژوهش دینی، ش12.