نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن دانشکده تربیت مدرس قرآن مشهد

2 استادیار گروه الهیات- دانشگاه فرهنگیان تهران

1022034/sshq.2020.238682.1040

چکیده

ادبیات‌قرآن مبتنی بر سبک‌های بلاغی است و زبان‌انگیزشی قرآن، برخاسته از خاصیت‌برانگیختگی آیات نسبت به خواننده‌اش است، تا روح‌نشاط را در مخاطب برانگیزد و تمایل بیشتری به فهم‌آیات پیدا‌‌کند. به ‌همین منظور، در پژوهش پیش‌رو به روش توصیفی-تحلیلی ساختار انگیزشی مرتبط با مسندٌ‌الیه در جملات اسنادی را بر مبنای علم‌معنانی، بررسی‌ و شاهدی از سوره منافقون و دیگر آیات ذکر‌شده‌است. از جمله ساختار انگیزش‌زا در این حوزه، می‌توان به ذکر یا حذف مسند‌الیه، تعریف یا تنکیر، موصول یا ضمیرآوردن، استفاده از اسم‌ظاهر، توابع‌مسندالیه و... اشاره نمود؛ که هر یک از آن‌ها، ساختار‌ادبی انگیزشی خاصی را دنبال‌می‌کند، که فهم آن در شناسایی زبان‌انگیزشی قرآن نقش به‌سزایی دارد. مثلا در عبارت «... لَیُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا ...»‌(منافقون: 8) برای فعل(‌لَیُخْرِجَنَّ) فاعل (الأعَزّ) ذکرشده و در اصل مسندالیه به‌شکل اسم‌تفضیل با حذف‌‌موصوف آمده‌است و حذف‌موصوف، صفت را برجسته‌تر و بارزتر و مخاطب را برای درک‌مفهوم آن مشتاق‌تر می‌سازد. مطالعة موردی سورة منافقون از ساختار انگیزشی برای شناخت‌منافقان، استفاده شده‌است اما به عنوان انگیزش مخاطب، خیر، چرا که آنها راه های هدایتی را به سمت خود بسته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the motivational style of the structure of Quranic verses based on semantics (Case study of Surah Al-Munafiqhun)

نویسندگان [English]

  • marzieh bakhshinya 1
  • mohammad ali kazemi tabar 2

1 Master student of Quran Interpretation and Sciences, Faculty of Quran Teacher Training, Mashhad

2 Assistant Professor of Theology - Farhangian University of Tehran

چکیده [English]

The literature of the Qur'an is based on rhetorical styles, and the motivational language of the Qur'an arises from the evocative nature of the verses towards its reader, to arouse the cheerful spirit in the audience and make them more inclined‌ to understand the verses. For this purpose, in the present research, in a descriptive-analytical method, the motivational structure related to the predicate in the nominal sentences based on semantic science has been studied and witnessed from Surah Al-Munafiqun and other verses have been mentioned. Among the motivating structures in this field, we can state mentioning or removing the predicate, defining or denoting, relative pronouns, using the apparent noun, the functions of the predicate, etc,. each of them pursues a specific motivational literary structure, and understanding of which plays an important role in identifying the motivational language of the Qur'an .For example in words, they say: " They say, ‘When we return to the city, the mighty will surely expel the weak from it.’ Yet all might belongs to Allah and His Apostle and the faithful, but the hypocrites do not know. …"(Munafighun Surah, 8), it is mentioned for the verb (to leave) the subject (the dearest), and in fact the subject is in the form of pre-eminent noun with the deletion of the pronoun, and the deletion of the pronoun makes the adjective more prominent and more appealing to the audience to understand its meaning. Motivational tools have been used in the structure of Surah Al-Munafiqun. Of course, not to attract the hypocrites to religion, but to know the audience better than the hypocrites. Because the hypocrites blocked their way of communication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key words: Motivational language
  • Musnadaleh(subject)
  • Remove motivation
  • Motivation to mention
  • Progress and delay
  • Mounafigh
  • Exiting the style of speech
 
ـ قرآن کریم، ترجمه محمد‌مهدی فولادوند.
ـ ابن‌اثیر، مبارک بن محمد، 1367: النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، تحقیق: محمود‌ محمد طناحى و طاهر ‌احمد زاوى، قم‏: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان‏، چاپ ‌چهارم.
ـ ابن‏عرفه، محمد بن محمد، 2008: تفسیر ابن­عرفه، بیروت‏: دارالکتب‌ العلمیه، چاپ ‌اول.
ـ ابن‏قتیبه، عبدالله بن مسلم، 1411: تفسیر غریب القرآن، تحقیق: ابراهیم ‌محمد رمضان، بیروت: دار و مکتبه الهلال، چاپ ‌اول.
ـ ـــــــــــــــــــــــ، 1423: تأویل مشکل القرآن، تحقیق: ابراهیم‏ شمس‏الدین، بیروت:‏ دارالکتب العلمیه، چاپ‌اول.
ـ ابیارى، ابراهیم، 1405: «الموسوعه القرآنیه، قاهره‏: موسسه سجل­العرب، چاپ ‌اول.
ـ احمد‌نیا آلاشتی، سیامک، ابوالفضل محمدی، محمد بازرگانی و مجتبی اسکندری، ‌1392: «الگوی ‌انگیزش ‌انسان در سازمان از دیدگاه قرآن ‌کریم»، دو‌فصلنامه علمی ‌پژوهشی مدیریت ‌اسلامی، 21،  2، 11ـ36.
ـ پرچم، اعظم و مرضیه دیانی، 1397: «نقش‌ بافت‌ موقعیتی و پیرامونی در تفسیر آیات مربوط به منافقان (مورد مطالعه 8ـ20 بقره و 1ـ 9 منافقون)»، تحقیقات علوم قرآن و حدیث، 15، 2، 99 ـ123.
ـ تفتازانی، سعد‌الدین مسعود بن‌ عمر، ‌1434‌: مطول: شرح تلخیص مفتاح العلوم، تحقیق: عبد‌الحمید هنداوی، بیروت: دارالکتاب العلمیه، چاپ‌ سوم.
ـ جوادی‌ آملی، عبدالله، 1389: تفسیر ‌تسنیم، قم: اسراء.
ـ حموش، ‏مکى، 1423‌:‌ مشکل اعراب القرآن‏، تحقیق: یاسین محمد ‌سواس، بیروت‏: دارالیمامه، چاپ سوم.
ـ خرم‏دل، مصطفى، ‏1384: تفسیر نور، تهران‏: احسان، چاپ ‌چهارم.
ـ خطیب، عبدالکریم،‏ 1424: التفسیر القرآنى للقرآن، بیروت: دارالفکر العربی، چاپ ‌اول.‏
ـ درویش، محى‏الدین، 1415: اعراب القرآن الکریم و بیانه، حمص‏: الارشاد، چاپ‌ چهارم.
ـ دینورى، عبدالله بن محمد، 1424: تفسیر ابن­وهب المسمى الواضح فى تفسیر القرآن الکریم‏، بیروت: دار‌الکتب ‌العلمیه.
ـ راغب اصفهانى، حسین بن محمد، 1412: مفردات ألفاظ القرآن‏، بیروت‏: دارالقلم‏، چاپ ‌اول.
ـ زرکشى، محمد بن بهادر، 1410: البرهان فى علوم القرآن، تحقیق: جمال حمدى ‌ذهبى و ابراهیم عبدالله ‏‌کردى و یوسف عبدالرحمن‏ مرعشلى، بیروت‏: دار‌المعرفه، چاپ ‌اول.
ـ زمخشرى، محمود بن عمر، 1407: الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الأقاویل فى وجوه التأویل، تحقیق: مصطفى حسین ‌احمد، بیروت: ‏دارالکتاب العربی، چاپ‌ سوم.
ـ ـــــــــــــــــــــــــ، 1979: أساس البلاغه، بیروت‏: دارصادر، چاپ ‌اول.
ـ سیّدی، سید‌حسین، ‌1387: رویکرد زبان­شناختی به نحو عربی، مشهد: دانشگاه فردوسی، چاپ ‌اول.
ـ سیوطى، عبدالرحمن، 1421: الإتقان فی علوم القرآن، تحقیق: فواز احمد زمرلى، بیروت‏: دارالکتاب ‌العربی‏، چاپ ‌دوم.
ـ صافى، محمود، 1418: الجدول فی إعراب القرآن و صرفه و بیانه مع فوائد نحویه هامه، دمشق‏: دارالرشید، چاپ ‌چهارم.
ـ طباطبایی، محمد‌حسین، 1390: المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت‏: مؤسسه الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ ‌دوم.
ـ طبرسى، فضل بن حسن، 1372: ‌‏مجمع ‌البیان فی تفسیر ‌القرآن،‌ تحقیق: فضل‏الله‏ یزدى ‌طباطبایى، تهران‏: ناصر‌خسرو، چاپ سوم.
ـ ــــــــــــــــــــــ، 1412: ‏تفسیر جوامع‌ الجامع، تحقیق: ابوالقاسم گرجی، قم‏: مرکز مدیریت حوزه علمیه، چاپ اول.
ـ عباسی‌نیا، سعید و ابوالفضل ساجدی، 1395: «قرآن و زبان انگیزشی»، معرفت کلامی، 7، 1، 103ـ130.
ـ عرفان، حسن، 1389: کرانه‌ها (شرح فارسی مختصر ‌المعانی)، قم: هجرت، چاپ‌ پنجم.
ـ کاشانى، فتح‏الله بن شکرالله، 1363: تفسیر خلاصه منهج الصادقین، تحقیق: ابوالحسن شعرانى، تهران: ‏اسلامیه، چاپ اول.‏
ـ کرباسى، محمدجعفر، 1422: اعراب القرآن، بیروت‏: دار و مکتبه الهلال‏، چاپ‌ اول.
ـ مصطفوى، حسن، 1430: التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دارالکتب ‌العلمیه، چاپ‌ سوم.
ـ مغنیه، محمد‌جواد، 1424: تفسیر‌الکاشف، تهران: دارالکتب ‌الإسلامیه، چاپ ‌اول.
ـ نجدی، عبدالرحمن، 2011: معجم اعراب الفاظ القرآن الکریم، بیروت: ناشرون، چاپ ‌سوم.
ـ نحاس، احمد بن محمد، 1421: اعراب القرآن، تحقیق: عبدالمنعم‌ خلیل ‌ابراهیم، بیروت‏: دار‌الکتب ‌العلمیه، چاپ ‌اول.
ـ واحدى، على بن احمد، 1411: اسباب نزول القرآن، تحقیق: کمال بسیونى ‌زغلول، بیروت: دار‌الکتب ‌العلمیه‏‏، چاپ ‌اول.
ـ هاشمی سید احمد، 1919: جواهر‌البلاغه فى المعانى و البیان و البدیع، بیروت: المکتبه العصریه.