نوع مقاله : علمی

نویسنده

استادیار گروه زبان عربی دانشگاه فرهنگیان

20.1001.1.26455714.1399.3.2.5.7

چکیده

معتزله به عنوان یکی از مذاهب کلامی در جهان اسلام، نقش تأثیرگذاری در پیشرفت علوم مختلف قرآنی داشته است. اعجاز قرآن یکی از مباحث پیچیده و دشوار در حوزه علوم قرانی است که از ابتدای نزول قران مورد اهتمام علمای مسلمان به ویژه معتزله قرار گرفت، و از رهگذر آن دیدگاه‌های ارزشمندی توسط بزرگان این مذهب همچون نظّام، جاحظ، و عبدالقاهر جرجانی ارائه شد. در مقاله حاضر با رویکرد توصیفی تحلیلی به نقد و بررسی دیدگاه‌های معتزله در زمینه اعجاز قرآن پرداخته شد. و به طور ویژه سه دیدگاه صرفه، اخبار از غیب و اعجاز بلاغی قرآن مورد بررسی قرار گرفت. مهم‌ترین نتیجه پژوهش این است که معتزله در حوزه صرفه با اعتقاد به اینکه خداوند انگیزه آوردن کتابی همچون قرآن را از اعراب گرفت، راه را به خطا رفتند، اما در زمینه اخبار از غیب و اعجاز بلاغی دیدگاه‌های مقبولی در محافل علمی ارائه نمودند، و در نهایت به نظریه نظم قرآن رسیدند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A look at the components of the miracle of the Qur'an from the point of view of the Mu'tazilites

نویسنده [English]

  • Jamal Talebi Qara Gheshlaghi

Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Farhangian University,

چکیده [English]

The Mu'tazilites, as one of the theological religions in the Islamic world, have played an influential role in the development of various Qur'anic sciences. The miracle of the Qur'an is one of the most complex and difficult topics in the field of Qur'anic sciences, which has been considered by Muslim scholars, especially the Mu'tazilites, since the revelation of the Qur'an, and through which valuable views have been presented. In the present article, with a descriptive-analytical approach, the views of the Mu'tazilites on the miracle of the Qur'an were criticized. In particular, three views of economics, news of the unseen and the rhetorical miracle of the Qur'an were examined and the views of Mu'tazilite scholars in the field of the above three theories were examined. The most important result of the research is that the Mu'tazilites went astray in the field of economy, but presented acceptable views in scientific circles in the field of news of the unseen and rhetorical miracles.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quran
  • miracles
  • Mu'
  • tazilites
-      ابن منظور، محمد بن مکرم (1414): «لسان العرب»، دار صادر، بیروت.
-      ابن‌حسّان، عبیدالله (1323 ق): «من الفصول المختارة من کتب الجاحظ علی هامش الکامل»، مطبعه التقدم، الطبعه الأولی.
-      الباقلّانی، أبوبکر (1954): «إعجاز القرآن»، تحقیق: السید صقر، قاهره.
-       الرمانی و خطابی و عبد القاهر الجرجانی (1968): «ثلاث رسائل فی اعجاز القرآن» تحقیق و تعلیق: محمد خلف الله ـ دکتر محمد زغلول سلام، الطبعة الثانیه، دار المعارف بمصر.
-      الجاحظ، ابوعمرو (1966): «الحیوان»، تحقیق و شرح: عبدالسلام محمد هارون، شرکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی.
-      الجاحظ، ابوعثمان (1998): «البیان و التبیین»، تحقیق و شرح: عبدالسّلام هارون، مکتبة الخانجی، قاهره.
-      خطابی، أبوسلیمان حمد بن إبراهیم (بی­تا): «بیان إعجاز القرآن ضمن کتاب ثلاث رسائل فی إعجاز القرآن»
-      الخولی، أمین (1931): «البلاغة العربیة و أثر الفلسفة فیها»، صحیفة الجامعة المصریة.
-      خیّاط، عبدالرحیم بن محمد (1988): «الانتصار والردّ علی این الراوندی الملحد»، مکتبة الثقافة الدینیة، القاهرة.
-      الرازی، فخر الدین (لاتا): «نهایة الإیجاز فی درایة الإعجاز»، تحقیق: نصرالله اوغلی، دار صادر.
-      راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412): «المفردات فی غریب القرآن»، دار العلم، بیروت.
-      الرافعی، مصطفی صادق (1425): «اعجاز القرآن و البلاغة النبویة»، مؤسسة الکتب الثقافیة، بیروت.
-      الرمّانی، ابوالحسن (1976): «النکت فی إعجاز القرآن در ثلاث رسائل فی إعجاز القرآن»، تحقیق: محمد خلف الله احمد و محمد زغلول سلام، دار المعارف، مصر.
-      ضیف، شوقی (بی‌تا): «البلاغة تطوّر و تاریخ»، دار المعارف.
-      عبدالمعطی عرفه، عبدالعزیز (1885): «قضیة الإعجاز و أثرها فی تدوین البلاغة العربیة»، عالم الکتب.
-      العسکری، ابوهلال (1419 ق): «الصناعتین، الکتابة و الشعر»، بیروت، المکتبة العصریة.
-      العماری، علی محمّد (1999): «قضیة اللفظ و المعنی و أثرها فی تدوین البلاغة العربیة، مکتبة وهبة».
-      عیاشی، محمد بن مسعود (1380ق): «تفسیر العیاشی»، المطبعة العلمیة، تهران.
-      غیور، محمدعلی؛ حکیم وزیری (1398): «بازخوانی اعجاز قرآن کریم از منظر رویات معصومین (ع)»، دوفصلنامه علمی مطالعات فهم حدیث، سال ششم، شماره اول، 80ـ57.
-      فراهیدی، خلیل بن احمد (1409): «کتاب العین»، چاپ دوم، قم، نشر هجرت.
-      قصاب، ولید (1985): «التراث النقدی و البلاغی للمعتزله حتّی نهایة القرن السادس الهجری»، دار الثقافة، دوحه.
-      معرفت، محمد هادی (1415): «التمهید فی علوم القرآن»، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.