نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشگاه علوم و معاذف قرآن کریم دانشکده علوم قرآنی مشهد.مشهد ایران
چکیده
در مکتوبات اهل لغت در مواردی از چند واژه یک معنا اراده شده که به آن ترادف گویند. بررسی معانی واژگان مترادف قرآن کریم، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ لذا بحث ترادف از پربسامدترین ارتباطات معنایی قرآن کریم است و اهمیت ویژهای در دانش معناشناسی دارد. مطالعه‌ی ترادف می‌تواند پرده از برخی زوایای حکمتِ گزینش واژگان مترادف برگیرد. این مهم در مدل تحلیل مؤلفه‌ای اهمیت ویژهای دارد؛ و گستره مفهومی یک واژه را منوط به اجزایی محدودتر به نام مؤلفه‌های معنایی می‌کند. که با تجزیه و تحلیل آن همانندی و تغایر بین واژه‌های مرتبط محرز و آشکار می‌شود. و نقش بی‌بدیلی درتبیین هممعنایی دارد. این مقاله با کاربست این فرضیه کاربردی معناشناختی، به بررسی ویژگیهای چهار جفت از اسماء حسنای خداوند پرداخته است؛ و اشتراکات و افتراقات هر یک از چهار جفت منتخب را باز می‌نماید. و شرایط خاص و تمایز محیط زبانی آنها را تبیین و تشریح می‌کند. بررسی‌ها حاکی است: از بین اسماء مترادف، یکی می‌تواند در بافت و محیط زبانی مشخص معنای متناسب با آن بافت را افاده کند. و مشعر به مؤلفه‌هایی خاص باشد. لذا از یک طرف امکان جابجایی آن اسم با دیگر اسمهای مترادفاتش نیست. و از طرف دیگر همه مؤلفه‌های یک اسم در یک آیه مراد خداوند است. زیرا ناسازگار با بلاغت قرآن است؛ و باعث انحراف معنایی از مراد متکلم می‌شود.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
Examining the synonymy of four pairs of God's good names in the context of the verses of the Qur'an, with the approach of component analysis
نویسنده [English]
- mohamad javad tavakoli khaniki
Assistant Professor of Quran and Hadith Sciences of Quranic Sciences and Education University. Mashhad, Iran
چکیده [English]
In lexical writings, in some cases, a meaning of a few words is called a synonym. The study of the meanings of synonymous words of the Holy Quran has been considered by researchers; Therefore, the discussion of synonymy is one of the most frequent semantic connections of the Holy Quran and has a special importance in the knowledge of semantics. The study of synonyms can reveal some aspects of the wisdom of choosing synonyms. This is especially important in the component analysis model; And makes the conceptual scope of a word subject to more limited components called semantic components. By analyzing it, similarities and differences between related words are revealed. And the role of irreplaceability in explanation also makes sense. Using this semantic applied hypothesis, this article examines the characteristics of four pairs of beautiful names of God; And opens the subscriptions and differences of each of the four selected pairs. And explains the specific conditions and distinctions of their linguistic environment. Studies show that among the synonyms, one can express the meaning appropriate to that context in a specific context and language environment. And be specific to specific components. Therefore, on the one hand, it is not possible to replace that name with other synonymous names. And on the other hand, all the components of a name in one verse are meant by God. Because it is inconsistent with the rhetoric of the Qur'an; And causes a semantic deviation from the speaker.
کلیدواژه‌ها [English]
- "Semantic"
- "synonymous"
- "Asma Hosni"
- "component analysis"
کتابنامه
- قرآن کریم
- ابن‌اثیر، مبارک بن محمد (1367ش): «النهایة فی غریب الحدیث و الأثر»، قم: اسماعیلیان، چاپ چهارم.
- ابن‌درید، محمد بن حسن (1987م): «جمهرة اللغة»، بیروت: دارالعلم الملایین، چاپ اول.
- ابن‌سیده، علی بن اسماعیل (1421ق): «المحکم و المحیط الأعظم»، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- ابن‌عبّاد، صاحب اسماعیل (1414ق): «المحیط فی اللغة»، تحقیق و تصحیح محمدحسن آل‌یاسین، بیروت: عالم الکتب، چاپ اول.
- ابن‌عطیه، عبدالحق بن غالب (1422ق): «المحرر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز»، تحقیق محمد عبدالسلام عبدالشافی، بیروت: دارالکتب العلمیة (منشورات محمدعلی بیضون).
- ابن‌فارس، احمد بن فارس (1404ق): «مقاییس‌اللغة»، قم: مکتب الأعلام الإسلامی.
- ابن‌منظور، محمد بن مکرم(1410ق): «لسان‌العرب»، بیروت: دارصادر.
- احمد مختار، عبدالحمیدعمر (1429): «معجم اللغة العربیة المعاصره»، قاهره: عالم الکتب.
- افراشی، آزیتا (1381ش): «اندیشه‌هایی در معنی‌شناسی»، تهران: فرهنگ کاوش.
- امینی، ادریس، امین مقدسی، ابوالحسن (پاییز و زمستان 1392): «مطالعه تطبیقی واژه‌افزایی در فارسی و عربی (با تکیه بر سه عنصر اشتقاق، ترکیب و تغییر معنایی کلمات)» مجله زبان و ادبیات عرب ، دوره 5، شماره نهم، صص 22-1
- الأشقر، عمر سلیمان (1428ق): «شرح إبن القیّم لأسماء الله الحسنی»، اردن: دارالنفائس.
- آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق): «روح‌المعانی»، تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت: دارالکتب العلمیة (منشورات محمدعلی بیضون)، چاپ اول.
- بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق): «أنوار التنزیل و أسرار التأویل»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- بیّومی مهران، محمد (1383ش): «بررسی تاریخی قصص قرآن»، ترجمه سیدمحمد راستگو، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق): «غررالحکم و دررالکلم»، قم: دارالکتاب الإسلامی، چاپ دوم.
- جوادی‌آملی، عبدالله (1390ش): «تفسیر تسنیم»، ج17و24، قم: انتشارات اسراء، چاپ دوم.
- حرانی، حسن بن علی (1404ق): «تحف العقول»، تصحیح علی اکبر غفاری، قم: جامعۀ مدرسین، چاپ دوم.
- حسن، عباس (2007ق): «النحوالوافی»، مصر: دارالمعارف، چاپ سوم.
- راغب اصفهانی، حسین بن محمد (بی‌تا): «مفردات ألفاظ القرآن»، بیروت: دارالقلم.
- زبیدی، محمد بن محمد (1414ق): «تاج‌العروس»، تحقیق و تصحیح علی شیری، بیروت: دارالفکر.
- زمخشری، جارالله (1407ق): «الکشاف»، بیروت: دارالکتب العربی، چاپ سوم.
- صدیقی هندی، محمد طاهر بن علی (1387): «نمجمع بحار الأنوار فی غرائب التنزیل ولطائف الأخبار»، حیدرآباد، هند، مطبعة مجلس دائرة المعارف العثمانیة.
- صفوی، کوروش (1397ش): «درآمدی بر معناشناسی»، تهران: سوره مهر، چاپ ششم.
- ــــــــــــــــ (1391ش): «نوشته‌های پراکنده؛ دفتر اول»: تهران: نشر علمی.
- صینی، محمود اسماعیل، مصطفی عبدالعزیز، ناصف، و احمد سلیمان، مصطفی (۱۴۱۴): «المکنز العربی المعاصر»، بیروت - لبنان: مکتبة لبنان ناشرون.
- طباطبایی، محمدحسین (1374ش): «تفسیر المیزان»، ترجمۀ محمدباقر موسوی، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ، چاپ پنجم.
- طبرسی، فضل بن حسن (1372ش): «مجمع‌البیان»، تصحیح یزدی طباطبایی و رسولی، تهران: ناصرخسرو، چاپ سوم.
- طوسی، محمد بن حسن (1376ق): «التبیان»، تصحیح احمدحبیب عاملی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- فخررازی، محمد بن عمر (1420ق): «مفاتیح‌الغیب»، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، چاپ سوم.
- فراهیدی، خلیل بن احمد (1409ق): «العین»، قم: هجرت، چاپ دوم.
- فیروزآبادی، محمد بن یعقوب (1433ق): «القاموس‌المحیط»، بیروت: شرکة الأعلمی للمطبوعات.
- فیومی، أحمد بن محمد بن علی، حموی، ابوالعباس (بی‌تا): «المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر»، بیروت: مکتبه علمیه.
- قرشی، سید علی اکبر (1371ش): «قاموس قرآن»، تهران: دار الکتب الإسلامیة، چاپ ششم.
- قطب، سید (1425ق): «فی ظلال القرآن»، بیروت: دارالشروق، چاپ پانزدهم.
- کلینی، محمد بن یعقوب (1429ق): «الکافی»، قم: دارالحدیث.
- گیررتس، دیرک (1393ش): «نظریه‌های معنی‌شناسی واژگانی»، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: نشر علمی.
- لاینز، جان (1391ش): «درآمدی بر معنی‌شناسی زبان»، ترجمه کورش صفوی، تهران: نشر علمی.
- مصطفوی، حسن (1368ش): «التحقیق فی کلمات القرآن الکریم»، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
ناظمیان، هومن (بهار و تابستان 1393): «آشناییزدایی و برجستهسازی در سوره مبارکه واقعه»، مجله زبان و ادبیات عربی ، دوره 6، شماره دهم، صص 165-139.
)