نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه قرآن و حدیث دانشگاه شاهد تهران ایران
2 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده فارابی، دانشگاه تهران، ایران
3 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد ایران
چکیده
«سیاق» از مهم‌ترین عناصر دخیل در فهم مدلول آیات قرآنی است و توجه به آن در فهم دقیق‌تر آیات اثری انکارناپذیر دارد. «سیاق» در یک دسته‌بندی به درون‌متنی (مقالی) و برون‌متنی (حالی) تقسیم می‌شود. محمّدحسین فضلالله از هر دو نوع سیاق یادشده در تفسیر مِن وَحی القرآن به گستردگی بهره برده است. برخی از کارکردهای متنوّع سیاق در تفسیر وی عبارتند از: ارائۀ معنای متفاوت از کلمه، ترجیح یک قرائت از واژه بر دیگر قرائتها، تعیینِ مرجع ضمایر، رفع تناقض ظاهری میان آیات، تمییزِ تفسیر از «جَری»، ردّ معنای ظاهری و توجّه دادن به معنای عمیق و باطنی، تضعیف برخی از روایات سبب نزول و....
بر اساس یافته‌های این پژوهش، بیش از ده گونه تعامل متفاوت مفسّر در به کارگیری سیاقِ مقالی و حالی در تفسیرش به چشم می‌خورد. گفتنی است به‌رغم اهمّیت «سیاق» در دلالت‌یابی از آیات قرآن، گاه فضل الله آن‌را از دایرۀ فهم مراد آیه خارج ساخته و با تمسّک به دیگر قرائنِ برون‌متنی به تفسیر آیه روی آورده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
Typology of the role of context in the interpretation of the revelation of the Qur'an (from playing a role in determining the meaning to exiting the signification)
نویسندگان [English]
- hasan asgharpour 1
- Roohallah Shahidi 2
- Hakim Vaziri 3
1 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, College of Humanities, University of Shahed, Iran, Tehran.
2 Assistant Professor, Department of Quran and Hadith Sciences, College of Farabi, University of Tehran, Iran, .
3 Graduated from the Master of Theology and Islamic Studies, University of Ferdowsi Mashhad, Iran
چکیده [English]
"Context" is one of the most important elements involved in understanding the meaning of Quranic verses, and paying attention to it has an undeniable effect on understanding the verses more precisely. "Context" is divided into intratextual (essay) and extratextual (current) categories. Muhammad Hossein Fazlullah has made extensive use of both types of contexts mentioned in his interpretation of the revelation of the Qur'an. Some of the various functions of the context in his interpretation are: presenting a different meaning of the word, preferring one reading of the word over other readings, determining the reference of pronouns, resolving the apparent contradiction between the verses, distinguishing the interpretation from "Jari", rejecting the apparent meaning and paying attention to The deep and esoteric meaning, the weakening of some narrations, the reason for the descent and....
Based on the findings of this research, more than ten different types of interaction of the commentator can be seen in using the context of the article and the situation in his commentary....
کلیدواژه‌ها [English]
- Textual context
- current context
- Mohammad Hossein Fadl Allah
- Min wahi al-Qur'an
فهرست منابع:
- قرآن کریم
- ابن قیم جوزی، ابوعبدالله محمدبن ابی بکر دمشقی (بیتا): «بدائع الفوائد»، بیروت: دار الکتاب العربی.
- ابی السعود، محمد بن محمد العمادی (1419ق): «إرشاد العقل السلیم الی مزایا القرآن الکریم (تفسیر أبی السعود)»، تعلیق و حواشی: عبداللطیف عبدالرحمن، دارالکتب العلمیة، بیروت: چاپ اول.
- احمد بدوی، احمد (1950م): «من بلاغة النظم القرآنی»، قاهره: مکتبة نهضة مصر، چاپ سوم.
- امامی، معصومه و حسنی، طلعت (زمستان 1400ش): «تحلیل تفسیری آیات تجسم اعمال در تفاسیر المیزان و من وحی القرآن»، نشریه مطالعات تفسیری، سال دوازدهم، شماره 48، صص 243ـ258.
- اندلسی، ابوحیان محمدبن یوسف (2002م): «البحر المحیط فی التفسیر»، تحقیق: عبدالرزاق المهدی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
- أولمان، ستیفن (1973م): «دور الکلمة فی اللغة»، ترجمه و آماده سازی: کمال محمد بشر، قاهره: مکتبة الشباب، چاپ سوم.
- برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371ق): «المحاسن»، تحقیق: جلال‌الدین محدّث ارموی، قم: دار الکتب الاسلامیه، چاپ دوم
- جرجانی، عبدالقاهر (بیتا): «دلائل الإعجاز»، تصحیح: شیخ محمدعبده، بیروت: دار الکتب العلمیة.
- الجنابیّ، احمد نصیف (1412ق): «منهج الخلیل فی دراسة الدلالة القرآنیة فی کتاب(العین)»، معجمة العربیة، انجمن پژوهشهای علمی عراق.
- حمودة، طاهر سالم (بیتا): «دراسة المعنی عند الأصولیین»، اسکندریه: الدار الجامعیة للطباعة و النشر.
- دروزة، محمد عزة (بیتا): «القرآن المجید»، بیروت: بیجا.
- راغب اصفهانى، حسین بن محمد (1424ق): «مفردات الفاظ القرآن»، تحقیق: صفوان عدنان داوودی، قم: انتشارات ذوی القربی، چاپ سوم.
- زرقانی، محمد عبدالعظیم (بیتا): «مناهل العرفان فی علوم القرآن»، بیجا: دار احیاء التراث العربی.
- زرکشی، بدر الدین محمد بن عبدالله (1410ق): «البرهان فی علوم القران»، بیروت: دارالمعرفة، چاپ اول.
- زمخشری، محمود بن عمر (1407ق): «الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل»، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ سوم
- زوین، علی (1986م): «منهج البحث اللغوی بین التراث و علم اللغة الحدیث»، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة.
- سامی، علی جبار (1997م): «البناء اللغوی لشعر أبی تمام»، رساله دکتری، دانشکده ادبیات دانشگاه بصره.
- السعران، محمود (بیتا): «علم اللغة_مقدمة للقارئ العربی»، بیروت: دار النهضة العربیة.
- سیاوشی، کرم (بهار و تابستان 1392ش): «روش مواجهه علامه فضل الله با روایات تفسیری در "من وحی القرآن"»، نشریۀ پژوهشنامۀ تفسیر و زبان قرآن، بهار و تابستان 1392ش، شمارۀ 2، صص 43ـ67.
- الشریف المرتضی، علی بن حسین (1967م): «أمالی المرتضی(غرر الفوائد و درر القلائد)»، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار الکتاب العربی، چاپ دوم.
- شیواپور، حامد (1387ش): «من وحی القرآن» تفسیری اجتماعی و واقع گرایانه، نشریه پژوهشهای قرآنی، شماره 53، ویژه‌نامه تفاسیر معاصر.
- معلّم‌کلایی، شمس‌الله (زمستان 1389ش): «نقش سیاق از نگاه علامه فضلالله»، مشهد: نشریه پژوهشهای قرآنی، سال شانزدهم، شماره 64.
- صادقی تهرانی، محمّد (1406ق): «الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن والسنّة»، قم: فرهنگ اسلامی، چاپ دوم.
- صدر، محمدباقر (1425ق): «دروس فی علم الاصول»، بیروت: دارالتعارف.
- صفری، علی (1393ش): «بررسی و نقد مبانی و روش علامه سیدمحمّدحسین فضل الله در تفسیر من وحی القرآن»، رساله دکترا، تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
- طباطبایى، سید محمد حسین (1417ق): «المیزان فى تفسیر القرآن»، قم: دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
- طبرسی، فضل بن حسن (1986م): «مجمع البیان فی تفسیر القرآن»، بیروت: دارالمعرفة، چاپ اول.
- العارضی، محمدجعفر (1998م): «الأثرالدلالی لحذف الاسم فی القرآن الکریم»، پایاننامه کارشناسیارشد، دانشکده ادبیات دانشگاه کوفه.
- عبدالتواب، رمضان (1997م): «المدخل إلی علم اللغة و مناهج البحث اللغوی»، مکتبة الخانجی، قاهره، چاپ سوم.
- عمر، احمد مختار (1982م): «علم الدلالة»، کویت: دار العرویة.
- فخرالدین رازى، ابوعبدالله محمد بن عمر (1421ق): «تفسیر کبیر (مفاتیح الغیب)»، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- فراء، ابو زکریا یحیى بن زیاد (بیتا): «معانی القرآن»، جزء اول با تحقیق: احمد یوسف نجاتی و محمد علی النجار؛ جزء دوم با تحقیق: محمد علی النجار، بیجا: دار السرور.
- فضل الله، سید محمد حسین (1419ق): «من وحی القرآن»، بیروت: دار الملاک للطباعة و النشر، چاپ دوم.
- فضل الله، سید محمد حسین (1426ق_2005م): «الندوة»، بیروت_لبنان: دار الملاک للطباعة و النشر و التوریع، الطبعة الاولی.
- فندریس (1950م): «اللغة»، ترجمه: عبدالحمید الدواخلی و محمد القصاص، قاهره: مکتبة الأنجلو المصریه.
- کاظم عباس، حامد (2004م): «الدلالة القرآنیة عند الشریف المرتضی»، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة، چاپ اول.
- کنوش، عواطف (1992م): «الدلالة السیاقیة عند اللغویین»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات دانشگاه بصره.
- مجلسی، محمد باقر (1403ق): «بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار»، بیروت: موسسه الوفاء، چاپ دوم.
- معرفت، محمدهادی، التفسیر والمفسّرون فی ثوبه القشیب، مشهد: الجامعة الرضویة للعلوم الإسلامیة، 1426ق.
- معروف، ناصر؛ میرزایی، ناصر و خرقانی، حسن (بهار و تابستان 1400): «بررسی تطبیقی تحلیلی رهبری و شروط آن در دو تفسیر "المنیر" و "من وحی القرآن"»، نشریه آموزه‌های قرآنی، شماره 33، صص 33ـ55.
- واحدی نیشابوری، علی بن احمد (1362ق): «اسباب نزول القرآن»، بیروت: دارالکتب العلمیة.
- یونس علی، محمدمحمد (بیتا): «وصف اللغة العربیة دلالیا_فی ضوء مفهوم الدلالة المرکزیة(دراسة حول المعنی و ظلال المعنی)»، بخش نامه دانشگاه فاتح، جمهوری لیبی.
)